Grzyby jadalne

Środa, 25 października 2023 (13:52) Aktualizacja Środa, 25 października 2023 (13:53)
Grzyby jadalne to nieodłączna część wielu kuchni świata. W lasach, na łąkach i w parkach rośnie wiele gatunków, które można bezpiecznie spożywać i wykorzystać w potrawach. Jednak zbieranie grzybów wymaga wiedzy i ostrożności, gdyż wśród nich znajdują się również te trujące.
Grzyby jadalne Rośliny i zwierzęta - najważniejsze informacje
Podgrzybek brunatny (Boletus badius) to jeden z najpopularniejszych i najbardziej cenionych grzybów w Polsce. /123RF/PICSEL

Grzyby jadalne - najważniejsze informacje

Grzyby jadalne — występowanie i środowisko

Grzyby jadalne rosną w większości w dzikich warunkach, np. w lasach oraz na skraju łąk i nieużytków. Występują głównie tam, gdzie jest wilgotno i ciepło. Dlatego też zazwyczaj pojawiają się latem i jesienią, gdy ziemia jest dobrze nagrzana, a od czasu do czasu pada deszcz.

Eksperci wskazują, że grzyby jadalne występują we wszystkich strefach klimatycznych. 

Grzyby jadalne — morfologia i anatomia

Wśród znanych grzybów jadalnych wymienia się głównie okazy kapeluszowe.

Ściana komórkowa tych organizmów jest zbudowana z chityny. 

Podstawowym elementem budowy grzybów są strzępki. Mają one zdolność do gromadzenia w się w liczne grupy. Dzięki temu powstają grzybnie, owocniki, czy sznury grzybniowe.

Grzyby mogą oddychać tlenowo. Powietrze jest im potrzebne do produkcji energii niezbędnej do życia. Są organizmami cudzożywnymi. Ich pożywienie stanowi m.in. martwa materia organiczna.

Grzyby mogą się rozmnażać płciowo i bezpłciowo. Można wśród nich wymienić takie sposoby jak wytwarzanie zarodników, pączkowanie, autogamia czy somatogamia.

Grzyby kapeluszowe składają się z trzonu siatkowego lub ze wzorem zygzakowatym, pochwy (warto pamiętać, że odmiany niejadalne również mogą ją mieć), pierścienia, kapelusza z miąższem z rurek lub z blaszek.  

Grzyby jadalne — popularne odmiany

Grzyby jadalne są chętnie zbierane przez miłośników wytrawnych dań. Wśród najbardziej popularnych można wymienić:
  • borowika szlachetnego — ma trzon o wysokości od 5 do 20 cm i grubość od 1,5 do 10 cm. Ma piaskowy lub lekko szary kolor. Na górze wytwarza kapelusz o średnicy do 25 cm pokryty złocistą skórką. Miąższ ma kremowy kolor;

  • pieprznika jadalnego — często jest nazywany także kurką. Wyróżnia go krótki trzon o długości 3-6 cm oraz kapelusz o średnicy do 12 cm i lejkowatym, rozpostartym kształcie. Miąższ jest biały o zwartej konsystencji. Ma łagodny, lekko ostry smak;

  • czubajkę kanię — jest chętnie spożywana jako alternatywa dla mięsa. Ma przyjemny aromat. Wytwarza trzon o długości do 40 cm i grubości do 2 cm. Na dole ma bulwę o średnicy do 4 cm. Kapelusz ma kształt parasola o średnicy do 30 cm. U młodych okazów kapelusz jest brązowy, u starszych białawy z ciemniejszymi łyskami;

  • gąskę zielonkę — pojawia się późną jesienią na piaszczystych glebach, zazwyczaj pod sosnami. Rośnie w dużych grupach, więc jej zbieranie jest bardzo łatwe. Gąska ma trzon o długości do 9 cm i grubości do 3 cm. Kapelusz ma średnicę od 4 do 10 cm, żółtozielony kolor. Skórka jest naga i mazista. 

Ochrona i zagrożenia dla grzybów jadalnych

Większość grzybów jadalnych w Polsce nie jest objęta ochroną. Jednak osoby, które je zbierają lub tylko wędrują po lesie, nie mają prawa ich niszczyć. Celowe rozgniatanie czy wyrywanie i wyrzucanie grzybów jest zabronione. Za takie działanie grozi kara grzywny do 500 zł. Nie należy też wprowadzać obcych okazów do nowych środowisk.

Pomimo tego, że w Polsce zbieranie grzybów nie jest zabronione, są gatunki, których nie wolno zrywać nawet na własny użytek. Mowa o okazach objętych ochroną. Na tej liście można wymienić m.in.:
  • boczniaka mikołajkowego,
  • masłoborowika królewskiego,
  • szaraczka sosnowego,
  • maślaka trydenckiego,
  • truflę wgłębioną,
  • soplówkę jodłową.
Warto jednocześnie pamiętać, że większość smardzów, choć jest pod ochroną, może być pozyskiwane na własny użytek. Jednak można tylko zbierać te okazy, które rosną na terenie upraw ogrodniczych, ogrodów, szkółek leśnych i na innych obszarach nieobjętych ochroną. Natomiast grzyby, które rosną w swoim naturalnym środowisku, należy pozostawić. 

Uprawa grzybów jadalnych

Grzyby jadalne można z powodzeniem uprawiać w przydomowym ogródku. Jest to możliwe po zaszczepieniu mikoryzy grzybowej grzybów leśnych jadalnych. Dzięki niej wokół Twojego domu mogą wyrosnąć np.:
  • podgrzybki brunatne — mikoryzę trzeba zaaplikować pod sosnę pospolitą lub świerk pospolity.
  • prawdziwki — aby je uzyskać, należy zaszczepić mikoryzę pod świerkami, sosnami lub dębami w średnim wieku. Dodatkowo ogród musi się znajdować w pobliżu lasu, w którym występują muchomory oraz bakterie z rodzaju Pseudomonas. 
  • maślaki zwyczajne — najlepiej rosną pod sosnami, dlatego to właśnie tam warto zaaplikować mikoryzę.
Aby szczepienie ziemi się udało, należy wybrać miejsce pod drzewem iglastym. Następnie trzeba zmierzyć szerokość jego pnia i pomnożyć uzyskaną wartość razy 10. Trzeba odmierzyć taką odległość od drzewa i wykonać dołek za pomocą specjalnego kołka, który jest dołączony do szczepionki. Powinien mieć głębokość ok. 20 cm. Następnie wystarczy wymieszać butelkę z mikoryzą i wycisnąć po jednej porcji do każdego dołka. Jeśli drzewo jest bardzo duże i ma rozległe korzenie, warto zaaplikować kilka szczepionek. Po podaniu mikoryzy trzeba zakopać dołek i podlać go obficie wodą. 

Ciekawostki o grzybach jadalnych

  • Grzyby nie są ani roślinami ani zwierzętami. Mają osobne królestwo ze względu na wyjątkową budowę. Od roślin różni je to, że nie mają kwiatów, korzeni ani liści. Nie przeprowadzają również fotosyntezy. Z kolei od zwierząt różnią się tym, że większość z nich żywi się martwą materią organiczną, choć istnieją gatunki, które pasożytują na zwierzętach. Dawniej grzyby były zaliczane do świata roślin i grupy plechowców.
  • Grzyby były wykorzystywane przez ludzi od prehistorii. Były nie tylko pożywieniem. Używano ich do produkcji sfermentowanych napojów, chleba na zakwasie czy serów. Ponadto stosowano je do celów leczniczych.
  • Jakie grzyby się uprawia? Grzyby są drogim produktem spożywczym, ponieważ trudno je uprawiać w celach przemysłowych. Do tej pory udało się tak tylko w przypadku 12 gatunków, w tym pieczarek.

  • Jakie grzyby są najdroższe? To trufle białe. 1,5-kilogramowy okaz kosztował 330 000 dolarów.

Co łączy grzyby z drzewami?

Grzyby żyją w symbiozie z drzewami. Dzięki nim powstaje grzybnia, która sprawia, że korzenie mają większą powierzchnię i mogą wchłaniać więcej wody oraz składników odżywczych. Co ciekawe grzyby mogą "komunikować się" z drzewami i innymi roślinami. Robią to poprzez przesyłanie związków chemicznych i struktur komórkowych. 

Naukowcy uważają, że grzyby są jednymi z najstarszych mieszkańców Ziemi. Pierwsze okazy pojawiły się ok. 715-810 milionów lat temu. Eksperci wskazują, że wtedy osiągały bardzo duże rozmiary, nawet do 10 m wysokości!

Ile jest gatunków grzybów jadalnych w Polsce?

Szacuje się, że na terenie Polski można znaleźć ok. tysiąca gatunków grzybów jadalnych. Można z nich przyrządzać zupy, sosy, a także dodawać do mięs, pierogów, makaronów czy dań z kapustą.

Temat Grzyby jadalne znajdziesz również w serwisie:

Więcej na temat Grzyby jadalne

Powiązane z tematem Grzyby jadalne

  • Grzyby

    Grzyby

    Grzyby — występowanie i środowiskoGrzyby występują we wszystkich strefach klimatycznych. Mogą przebywać nie tylko na lądach, ale także w wodach słodkich i słonych. Są ostatnim ogniwem...
  • Grzyby trujące

    Grzyby trujące

    Grzyby trujące — występowanie i środowiskoGrzyby trujące, podobnie jak wszystkie pozostałe okazy z tego królestwa, występują powszechnie na całej kuli ziemskiej. Zaobserwowano je nie...

Grzyby jadalne - Wiadomości

Reklama
Reklama
Reklama