Ryś
Ryś (Lynx) jest rodzajem średniej wielkości dzikich kotów, zamieszkujących lasy w północnej i środkowej Europie, Azji oraz Ameryce Północnej. Charakterystyczne cechy tego drapieżnika to krótki ogon, długie nogi, ostre pazury oraz charakterystyczne pędzelki na uszach, które poprawiają jego słuch. Rysie w Polsce są objęte ścisłą ochroną.
Ryś - najważniejsze informacje
Gdzie występuje ryś w Polsce?
Rysie można spotkać wyłącznie w lasach. Żyją na terenie Europy, Azji, a także Ameryki Północnej. W Polsce te zwierzęta zostały wytępione na zachód od Wisły w XVIII wieku. Na szczęście przetrwało kilka okazów na terenie Karpat oraz w północno-wschodnich i wschodnich lasach.
Obecnie coraz częściej rysie wędrują do Polski Centralnej i Zachodniej. A zatem ślady ich obecności można znaleźć np. w Puszczy Świętokrzyskiej czy w Lasach Koszalińskich.
Rysie uwielbiają miejsca ze starymi drzewostanami i z gęstym poszyciem. Mogą przebywać zarówno wśród drzew iglastych, liściastych, jak i mieszanych. Teren musi być duży, aby zwierzęta mogły swobodnie polować.
Rysie to samotniki. Prowadzą nocny tryb życia
Rysie prowadzą raczej nocny tryb życia. Za dnia odpoczywają w kryjówkach, a w nocy polują. Zdarza się, że za jedzeniem wędrują nawet 20 km. W ich menu można wymienić głównie sarny, jednak chętnie zjadają także łanie, młode jelenie, ptaki, np. cietrzewie, zające, gryzonie czy jenoty.
Na duże zwierzęta rysie polują zazwyczaj jeden raz w nocy. Udaje się im to średnio raz na 2 dni. Częściej chwytają mniejsze ofiary.
Największą skutecznością wykazują się samice, które wychowują młode. Łapią do 190 ofiar rocznie. Rysie po upolowaniu zwierzyny ukrywają jej resztki. W ten sposób zapewniają sobie pożywienie na następne dni. Zdarza się jednak, że łupy są kradzione przez inne drapieżniki, np. wilki czy lisy. W rezultacie zwierzęta często chowają jedzenie na drzewach.
Rysie prowadzą raczej samotny tryb życia. Rewiry samców są bardzo duże (mogą sięgać do nawet 1400 km2) i często zachodzą na siebie. Pomimo tego zwierzęta nie są skłonne do walki ze sobą. Ponadto terytoria samców obejmują też obszary występowania samic. Choć ich tereny polowania na siebie nie zachodzą, często dochodzi między nimi do walk.
Do spotkania samic i samców dochodzi zazwyczaj raz w roku, w czasie rui. Zaczyna się pod koniec stycznia i kończy w marcu.
Jak wygląda ryś?
Rysie często określa się dużymi kotami ze względu na ich charakterystyczną budowę ciała.
- Zwierzęta mierzą od 65 do 110 cm długości. Ich ogon może mieć od 5 do 23 cm.
- Rysie ważą od 5 do 30 kg. Samce są zazwyczaj o 25% cięższe od samic.
- Głowa tych drapieżników jest okrągła. Po jej bokach znajdują się sterczące, zaokrąglone uszy zakończone tzw. pędzelkami. Zazwyczaj mają czarny kolor. Pełnią bardzo istotną funkcję. "Łapią" fale dźwiękowe i przekazują je do uszu. Dzięki temu zwierzę słyszy więcej i na wysokich częstotliwościach nawet do 70 kHz. To właśnie ta zdolność sprawia, że ryś jest bardzo dobrym łowcą i świetnie sobie radzi ze znajdowaniem ofiary nocą.
- Ciało rysia jest pokryte krótkim futrem. U większości gatunków włosy na szyi i pod pyskiem tworzą bokobrody i kryzę.
- Większość zwierząt ma czarno-żółto-rudy kolor i brunatne plamki na grzbiecie. Brzuch pozostaje biały. Sierść rysia składa się z trzech warstw, dzięki czemu dobrze chroni go przed zimnem, deszczem czy śniegiem.
- Uzębienie zwierzęcia jest mocne i odporne na twarde kości czy skórę. Dobrze sobie radzi z kruszeniem i cięciem ciała ofiary.
- Ciało rysia jest osadzone na długich i bardzo silnych łapach. Każda z nich ma dobrze rozwinięte pazury. Przydają się nie tylko podczas ataku, ale także do wspinania się po drzewach.
- Mimo mocnych nóg i predyspozycji fizycznych rysie nie biegają zbyt dobrze. Szybko się męczą, dlatego też nie polują zbyt często nocą.
Czy rysie są pod ochroną?
Rysie przez lata padały ofiarą kłusowników, co doprowadziło do znacznego spadku ich populacji. Jednak to nie jedyne zagrożenie dla nich. Jest ich coraz mniej przez:
- wylesianie terenów — im mniejszy obszar, po którym mogą poruszać się rysie, tym mniejsze szanse na ich przeżycie. To sprawia, że zwierzęta opuszczają rodzime tereny i przenoszą się tam, gdzie mogą spotkać więcej jedzenia i spokojnie żyć;
- występowanie pasożytów i chorób, np. tasiemców, wścieklizny czy włosienia krętego — obecność patogenów doprowadza do poważnych problemów ze zdrowiem. W rezultacie wiele zwierząt umiera przed osiągnięciem dojrzałości;
- samochody — wiele lasów jest "poprzecinanych" drogami szybkiego ruchu lub autostradami. W rezultacie zwierzęta, aby móc polować, często przez nie przechodzą. W wyniku nieuwagi kierowców rysie często giną pod kołami samochodów.
Rysie w Polsce zostały objęte ścisłą ochroną gatunkową.
Znajdują się w Polskiej Czerwonego Księdze Zwierząt. W przywróceniu populacji w lasach mazurskich na terenie kraju zaangażowały się międzynarodowe organizacje, m.in. WWF.
Ile rysi żyje w Polsce? Ciekawostki
Ile trwa ciąża u rysia?
Ciąża u rysia trwa ok. 70-74 dni. Miot zazwyczaj liczy 2-3 kociąt. Pojawiają się one w maju lub czerwcu. Do 3-6 miesiąca żywią się mlekiem matki i pozostają z nią do ok. 9-11 miesiąca życia. Roczne rysie osiągają samodzielność i opuszczają samicę.
Czy rysie boją się wody?
Wiele kotów boi się wody, ale nie rysie. Dobrze pływają i są w stanie przepłynąć Wisłę lub Odrę.
Jak ryś chodzi po śniegu?
Rysie mają bardzo duże i futrzaste łapy. Podczas uderzania nimi o ziemię rozpościerają palce. To zapobiega zapadaniu się zwierząt w śniegu. Dzięki temu rysie mogą polować nawet zimą.
Ile rysi żyje w Polsce?
W Polsce odnotowano obecnie ok. 150-200 rysi.
Jak poluje ryś?
Rysie są bardzo ciche. Wręcz nie wydają żadnych dźwięków, co pozwala im bardzo blisko podejść do ofiary. Dzięki temu mogą zaatakować z zaskoczenia. Są dość zwinne, dobrze pływają i wspinają się. Jednak rzadko zdarza się, aby ścigały swoją zdobycz. Dlatego też ich skuteczność w łapaniu ofiar jest dość niska i częściej polują na drobne ssaki niż na duże zwierzęta.
