Jeże odwiedzają tylko czyste i naturalne ogrody. Czy można je dokarmiać?

Jeż to gatunek dziki, objęty częściową ochroną. W Polsce najczęściej spotykany jest jeż zachodni (Erinaceus europaeus), występujący zarówno w lasach liściastych, jak i na obrzeżach miast, w parkach i ogrodach.

Pojawienie się jeża w ogrodzie można traktować jako potwierdzenie dobrej kondycji lokalnego ekosystemu. Zwierzęta te pojawiają się tam, gdzie znajdują pożywienie, schronienie i względny spokój. Ich obecność świadczy o tym, że teren nie jest całkowicie zdominowany przez beton, chemiczne środki ochrony roślin i światło sztuczne, które zaburzają rytmy dobowe dzikich zwierząt.

W ogrodach jeże znajdują dogodne warunki do żerowania oraz często korzystają z naturalnych zakamarków jako schronień dziennych lub miejsc do hibernacji.

Jeże są ssakami owadożernymi, a ich dieta składa się głównie z:

• ślimaków,
• dżdżownic,
• larw i owadów,
• drobnych kręgowców (np. młodych płazów),
• padliny (w mniejszym stopniu).

W naturalnych warunkach dobrze radzą sobie z samodzielnym zdobywaniem pożywienia. Nie zaleca się rutynowego dokarmiania zdrowych, dorosłych jeży, ponieważ może to prowadzić do uzależnienia od łatwego źródła pokarmu i zaburzenia ich instynktów żerowania.

Ogólnie nie ma potrzeby dokarmiania jeży. Ale są sytuacje, w których interwencja człowieka może uratować zwierzętom życie:

• wczesną wiosną, gdy jeże wychodzą z hibernacji i potrzebują energii,
• jesienią, przed zapadnięciem w sen zimowy - szczególnie w przypadku młodych osobników, które nie osiągnęły odpowiedniej masy ciała,
• podczas suszy lub długotrwałego chłodu, gdy owadów i ślimaków jest mało,
• gdy spotkamy osłabionego jeża - apatycznego, wychudzonego lub poruszającego się za dnia.

Dokarmianie jeży wymaga ostrożności. Ich układ pokarmowy jest przystosowany do diety wysokobiałkowej i niskowęglowodanowej. Chcąc zaspokoić jego apetyt, wybieraj produkty świadomie, aby nie zagrozić zdrowiu czy nawet życiu ogrodowego lokatora.

Bezpieczne produkty:

• wysokomięsna, mokra karma dla kotów lub psów (bez dodatku mleka, cukru, soi),
• gotowane mięso (np. kurczak, indyk - bez przypraw),
• jajko ugotowane na twardo,
• specjalistyczna karma dla jeży dostępna w sklepach zoologicznych,
• świeża, czysta woda w płaskiej misce.

Produkty szkodliwe, których nie należy podawać jeżowi to mleko krowie i produkty mleczne, bo jeże nie trawią laktozy, co prowadzi do biegunek i odwodnienia. Unikaj też chleba, ciastek, orzechów, owoców z uwagi na zbyt dużą ilość cukru i węglowodanów, a brak wartości odżywczych. Niewskazane jest surowe mięso i ryby mogące stanowić źródło zakażenia pasożytniczego.

Jeże preferują spokojne, zacienione miejsca. Pokarm warto zostawiać w:

• pobliżu krzewów lub gęstej roślinności, gdzie jeże się przemieszczają,
• prostych konstrukcjach chroniących przed innymi zwierzętami (np. skrzynka z wyciętym otworem wejściowym).

Ważne: jedzenie powinno być świeże, a naczynia myte codziennie. Nie należy zostawiać resztek na noc, jeśli mogą zwabić drapieżniki lub szczury.

Wielu właścicieli ogrodów zastanawia się, czy obecność jeża nie zagraża ich domowym zwierzętom - i odwrotnie. Odpowiedź zależy od temperamentu konkretnego psa czy kota.

Pies i jeż:

• Psy zwykle są zaciekawione jeżem, ale po pierwszym kontakcie - szczególnie bolesnym dla nosa - uczą się trzymać dystans.
• Groźne mogą być sytuacje, gdy pies próbuje "bawić się" jeżem, co może doprowadzić do zranienia obu zwierząt.
• Warto obserwować psa i - jeśli to konieczne - ograniczać mu dostęp do miejsca, gdzie przebywa jeż.

Kot i jeż:

• Koty rzadko atakują jeże - zwykle są ostrożniejsze i ograniczają się do obserwacji.
• Konflikty są rzadkie i ograniczają się do prób obwąchiwania, które kończą się szybką rezygnacją.

Generalnie - jeże potrafią się bronić i nie są łatwym celem. Największe zagrożenie dla nich stanowią nie tyle psy czy koty, co ludzie: kosiarki, ogrodzenia bez przejść, środki chemiczne i… dobre chęci źle zrealizowane.

Poza okazjonalnym dokarmianiem najważniejsze jest stworzenie odpowiednich warunków do życia:

• naturalne kryjówki - sterty liści, gałęzi, kompostowniki czy gęste krzewy,
• brak trujących środków ochrony roślin - pestycydy i herbicydy zabijają owady, którymi żywią się jeże,
• bezpieczne przejścia między ogrodami - niewielkie otwory w ogrodzeniu (ok. 13 cm x 13 cm) umożliwiają swobodne poruszanie się zwierząt,
• zabezpieczenie oczek wodnych - możliwość bezpiecznego wejścia i wyjścia (np. łagodne brzegi, deska jako kładka),
• ograniczenie koszenia i grabienia - szczególnie jesienią, kiedy jeże szukają miejsca do hibernacji.

Jeże to ciche, pożyteczne zwierzęta, dlatego ich obecność w ogrodzie powinniśmy traktować jako przywilej i sygnał, że lokalna przyroda funkcjonuje poprawnie. Zamiast "oswajać" jeże, lepiej tworzyć warunki, które umożliwią im bezpieczne i samodzielne życie po sąsiedzku.