Katastrofalna sytuacja z motylami. Ogromny spadek. Co się dzieje?

Opublikowane właśnie w magazynie Science badanie przeprowadzone przez naukowców z United States Geological Survey oraz Powell Center of Butterflies Working Group wskazuje, że liczebność motyli zmniejsza się ekstremalnie szybko. „Bardzo niepokojące jest to, że straciliśmy tak wiele motyli w tak krótkim okresie” stwierdziła Eliza Grames, biolog z Binghamton University i współautorka badania.

Powodem do obaw naukowców jest fakt, że od początku XXI wieku ich liczebność spadła o ponad jedną piątą. A spadki nie dotyczą ani pojedynczych gatunków, ani konkretnych obszarów. Oparte na 76 tysiącach lokalnych badań opracowanie wskazuje, że populacja motyli spada szybko niemal wszędzie. Spośród 340 gatunków objętych badaniem, jedna trzecia wykazała spadek liczebności o ponad połowę, a aż 22 gatunki zmniejszyły swoje populacje o ponad 90 proc.

Główne przyczyny szybkiego spadku populacji motyli to utrata siedlisk, rosnące użycie pestycydów oraz skutki kryzysu klimatycznego. W regionach rolniczych, zwłaszcza na Środkowym Zachodzie USA, intensywne stosowanie chemicznych środków ochrony roślin znacząco wpływa na stan lokalnych populacji. Z kolei w suchych rejonach południowo-zachodnich Stanów Zjednoczonych, susze nasilane przez globalne ocieplenie powodują wysychanie roślin stanowiących podstawę wyżywienia owadów, co bezpośrednio przekłada się na spadek liczebności motyli.

Eksperci podkreślają, że tempo spadku liczebności motyli - średnio od 1 do 2 proc. rocznie - jest zbliżone do ogólnego trendu spadkowego obserwowanego wśród owadów na całym świecie, co nieuchronnie wpływa na funkcjonowanie całych ekosystemów.

Badania wykazały, że spadek liczebności motyli nie jest równomierny w całych Stanach Zjednoczonych. Największe spadki odnotowano w regionach południowych, gdzie zmiany klimatyczne i intensywny rozwój rolnictwa sprzyjają degradacji siedlisk. Przykładem jest należący do rodzaju rusałkowatych gatunek Vanessa annabella, którego liczebność spadła aż o 80 proc. w ciągu ostatnich 20 lat, mimo szerokiego zasięgu występowania oraz zdolności adaptacyjnych.

Liczba niektórych gatunków spadła nawet o 95 proc., a jeden z gatunków - Appias drusilla - praktycznie zniknął z rejestrów badań. Te alarmujące dane wskazują, że w niektórych regionach USA wiele gatunków motyli może być na skraju wyginięcia, co stanowi poważne zagrożenie dla lokalnej bioróżnorodności.

Motyle odgrywają istotną rolę w ekosystemie. Nie tylko jako zapylacze, choć są niezwykle istotnym składnikiem całego “systemu” zapylania roślin. Jako gąsienice, larwy motyli regulują wzrost roślin i wspomagając cykl substancji odżywczych w glebie. Dla badaczy pełnią często rolę gatunków “wskaźnikowych”. Analizując ich populacje, naukowcy są w stanie monitorować stan zdrowia ekosystemów, ponieważ spadek ich liczebności sygnalizuje problemy na niższych poziomach łańcucha pokarmowego. „Motyle to nie tylko ozdoba - ich obecność jest kluczowa dla równowagi ekologicznej, a ich utrata wpływa na całą sieć troficzną,” podkreśla Elizabeth Crone, profesor w Departamencie Ewolucji i Ekologii na Uniwersytecie Kalifornijskim w Davis.

Systematyczne badania i monitoring motyli są niezbędne, aby zrozumieć skalę i przyczyny ich spadku. Dzięki analizom przeprowadzonym na podstawie milionów obserwacji, naukowcy mogą wyciągać wnioski dotyczące globalnych trendów wśród owadów.

Dotychczasowe wyniki to nie tylko dzwonek alarmowy; dane uzyskane przez naukowców dostarczają cennych informacji dla polityków oraz organizacji zajmujących się ochroną środowiska. „Regularny monitoring pozwala nam lepiej zrozumieć dynamikę populacyjną i wdrożyć odpowiednie działania zaradcze - bez takich danych nie jesteśmy w stanie podejmować świadomych decyzji,” podkreśla w eseju opublikowanym w portalu “The Conversation” badaczka Eliza Grames z Uniwersytetu Stanu Nowy Jork.

Sytuacja w Europie wydaje się być nieco lepsza, choć nadal jest bardzo zła. Według opublikowanego dwa lata temu w magazynie “Journal of Insect Conservation”, europejskie populacje motyli spadły średnio o 11 procent w ciągu 25 lat. Spośród 576 gatunków, 71 jest uważanych za zagrożone. Podobnie jak w USA, zmiany w Europie także nie są równomierne. Najmniej spadły populacje tych owadów w Irlandii. Najbardziej - w niektórych przypadkach o 100 proc. - w Belgii.

Dobrą wiadomością jest to, że zarówno ekolodzy jak i zwykli ludzie coraz bardziej angażują się w ochronę i próby odbudowy populacji motyli. Coroczne akcje, takie jak North American Butterfly Association Fourth of July Count, angażują tysiące wolontariuszy, którzy liczą i monitorują motyle w swoich regionach. Podobne projekty obywatelskie umożliwiają zebranie dużej ilości danych, niezbędnych do oceny trendów populacyjnych. To z kolei pozwala zidentyfikować obszary o najwyższym ryzyku wyginięcia poszczególnych gatunków oraz umożliwiają szybką interwencję w celu ich ochrony.

Pomimo dramatycznych statystyk, istnieją konkretne działania, które mogą przyczynić się do ochrony motyli. Nawet niewielki ogródek, balkon czy doniczka mogą stać się rajem dla tych delikatnych owadów, jeśli zasadzi się w nich odpowiednie, najlepiej rodzimie rośliny. Wśród polecanych przez ogrodników roślin popularnych w Polsce są budleja, wiciokrzewy, bzy, Lawenda czy mięta, a także kocimiętki, maciejki czy cynie.

„Nawet niewielka zmiana w ogrodzie, jak zasadzenie kilku rodzimych roślin, może realnie wpłynąć na lokalną populację,” zauważa Nick Dorian, doktorant w Chicago Botanic Garden.

Kolejnym krokiem jest unikanie stosowania w domowych ogrodach pestycydów. „Wystarczy postawić kilka doniczek z kwiatami, a już wkrótce zauważysz, że twój ogród staje się miejscem, które odwiedzają motyle - to bardzo motywujące i daje poczucie, że każdy z nas może wpłynąć na poprawę stanu przyrody,” podsumowuje w rozmowie z “USA Today” Dorian.