Ma czaszkę na plecach i jest wielka jak dłoń. To największy motyl w Polsce

Owady, w tym motyle, nie mają w ciele kości ani czaszek. Zmierzchnica jednak ją wyjątkowo ma. Nie w głowie jednak, ale na grzbiecie, na przedpleczu. To niezwykle unikalny deseń tego największego polskiego motyla, który go wyróżnia i sprawia, że rozpoznamy tę ćmę bez trudu.

Ćmę, gdyż zmierzchnica - co zresztą zdradza jej nazwa - lata po ciemku. Za dnia przysiada na korze drzew i zlewa się z nią niemal niedostrzegalnie. Zauważenie nieruchomej zmierzchnicy odpoczywającej w świetle dziennym na konarze jest skrajnie trudne.

A nawet jeżeli się to uda, wówczas do akcji wkracza unikalny żółty wzór. Pasy i plamy mają imitować groźnego owada i odstraszyć ewentualnych napastników. To, co my uważamy za trupią czaszkę, tak naprawdę jest maską udającą głowę szerszenia.

Kiedy się zmierzcha, motyl startuje i wówczas raz jeszcze udaje błonkówkę. Tym razem pszczołę, bowiem przysmakiem zwierzchnicy są miód i nektar gromadzone w ulach i barciach przez te owady.

Pszczoły nie są jednak głupie, nie nabiorą się na wzór szerszenia na grzbiecie motyla. A nawet gdyby się nabrały, to raczej zaatakowałyby napastnika. Trupia główka zatem stosuje kamuflaż, ale tym razem chemiczny. On sprawia, że pszczoły jej nie dostrzegają i wielki motyl może się najeść słodkości.

Za to gąsienice tego motyla uwielbiają ziemniaki, a także inne rośliny psiankowate. Dlatego można często wykopać te larwy wraz z ziemniakami albo pomidorami. I wtedy zaskoczenie jest ogromne, bo to stworzenia naprawdę duże. Prawdziwe giganty wśród larw.

Dorosła zmierzchnica trupia główka dorasta do 14 cm, a gąsienica jest równie wielka. Warto sobie wyobrazić: pędrak chrabąszcza majowego ma niemal 4 cm, a uznajemy go za dużego. Gąsienica zmierzchnicy jest od niego kilkukrotnie większa i na dodatek ma dość niezwykły kształt. I larwa, i imago robią ogromne wrażenie. Osiągają wymiary dłoni dorosłego człowieka.

Niestety liczba zmierzchnic spada, gdyż owad - chociaż ogromny - jest wrażliwy na wiele czynników.

- Mimo że zmierzchnica jest gatunkiem ciepłolubnym, to nasze zimy często bywają dla nich zabójcze, co roku obserwujemy ich migracje. Mogą dotrzeć z Afryki aż po koło polarne - informuje dr Jacek Wendzonka, entomolog z Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, który bada te motyle.

Istotnie, trupie główki latają znakomicie i wytrwale, podróżują bardzo daleko. Migracje kojarzą się nam z ptakami i ich wysiłkiem, ale motyle też są zdolne do dalekich wypraw.

Mimo że zmierzchnica jest gatunkiem ciepłolubnym, to nasze zimy często bywają dla nich zabójcze

---

Zmierzchnica to motyl absolutnie unikalny. Jest jednym z nielicznych w tej grupie owadów, które wydają dźwięki. Nie tylko przez pocieranie skrzydłami, ale też swoim aparatem gębowym. To rodzaj pisków, których zastosowanie nie jest do końca znane.

Uważano dotąd, że w jakiś sposób odstraszają one napastników, ale może się okazać, że dźwięki te pomagają ćmie w plądrowaniu gniazd pszczół. Poszerzają repertuar ich kamuflażu. Pisk jest bowiem nader podobny do krótkich dźwięków wydawanych przez pszczela królową jako sygnał dla robotnic do bezruchu. A może zmierzchnica ma piszczące antidotum na atakujące ją nietoperze? To wymaga jeszcze badań.

Jak mówi dr Jacek Wendzonka, proces przeobrażenia motyla od gąsienicy poprzez poczwarkę aż po dorosłego osobnika doskonale odzwierciedla ideę przemiany i doskonalenia siebie.

Gąsienica to przede wszystkim "maszyna" do zdobywania energii z pożywienia, poczwarka stanowi swego rodzaju kapsułę, w której zachodzą niezwykłe przemiany, a finalnie z tej niepozornej formy wyłania się piękny, delikatny motyl. Ta niezwykła metamorfoza od wieków inspirowała ludzi, stając się symbolem ewolucji i możliwości ciągłego rozwoju

---