Zaskroniec

Gatunek ten występuje w całej Europie (z wyjątkiem Irlandii, Szkocji, Krety i północnej Skandynawii) oraz we wszystkich rejonach Polski. Zaskrońce żyją też w północno-zachodniej Azji i na północy Afryki oraz w Azji Mniejszej.

Siedliska tych zwierząt znajdują się na terenach podmokłych, na bagnach i mokradłach oraz w pobliżu jezior. Zaskrońce jako miejsce do życia wybierają zarówno niziny, jak i góry. Bywa, że pojawiają się w przydomowych ogródkach. Są tam pożytecznymi stworzeniami, które jedzą nielubiane przez gospodarzy szkodniki.

Zaskrońce są łagodne dla ludzi i ich unikają. Doskonale polują – na ryby, żaby i ropuchy. W ich jadłospisie znajdują się także myszy i szczury oraz mniejsze jaszczurki. Młode zaskrońców jedzą dżdżownice. Zwierzęta połykają swoje ofiary w całości. 

Zaskrońce są aktywne w ciągu dnia. Chętnie wygrzewają się i odpoczywają na słońcu, a następnie polują. Potrafią pływać i nurkować, a kiedy pojawia się zagrożenie, szybko znikają w gęstej trawie lub zaroślach. Kiedy niebezpieczeństwo jest blisko, zaskrońce rozszerzają swoje żebra, zwiększają rozmiary, syczą i zaczynają wydzielać nieprzyjemny zapach. 

Bywa, że w takiej sytuacji udają martwe zwierzę – ich ciało staje się wtedy zwiotczałe, a język jest wywieszony na zewnątrz. W hibernację zapadają w październiku i budzą się na przełomie marca i kwietnia.

Czas godów tych zwierząt przypada na kwiecień i maj. Samice składają od 8 do 30 jaj w starych spróchniałych drzewach, w kompostownikach, w stertach liści, na nawozach bydlęcych i rzadko w ziemi. Po od 4 do 8 tygodniach wykluwają się młode, które mają do 20 cm długości. Od pierwszych chwil życia są w pełni samodzielne.

Samice tych zwierząt osiągają do 140 cm, a samce do 93,5 cm długości. Ich ciało jest zwykle szarozielone lub brązowawe, jednak można spotkać osobniki o innej barwie. 

Zaskrońce mają charakterystyczne, półksiężycowate żółte plamy „za skroniami”.  Znajdują się one dokładnie za głową, która jest spłaszczona, duża i wyraźnie odgraniczona od tułowia. Ciało zwierzęcia pokrywają łuski. Te znajdujące się na grzbiecie są bardziej wypukłe, a te na bokach i na brzuchu mniej.

Wokół oczu zaskrońca znajduje się jedna tarczka zaoczna i trzy tarczki przedoczne. Natomiast tarczki pokrywające brzuch tworzą jeden rząd, a te na ogonie są ułożone parzyście. 

W Polsce zaskrońce zwyczajne są objęte ochroną. W Czerwonej Księdze Gatunków Ma status LC – oznacza to, że nie są zagrożone wymarciem. 

Zagrożeniem dla zaskrońców są zanieczyszczone zbiorniki wodne oraz środki ochrony roślin. Groźni są dla nich także kierowcy, którzy nieświadomie rozjeżdżają lubiące wygrzewać się na ciepłym asfalcie zwierzęta. Naturalnymi wrogami tych gadów są bociany, czaple, myszołowy, lisy i borsuki.