Ukraina wkrótce straci 20 gatunków. To lista ofiar wojny w przyrodzie
Wojna w Ukrainie pociąga tysiące ofiar wśród ludzi. Giną jednak także zwierzęta i rośliny, co więcej - giną całe ekosystemy i fragmenty środowiska naturalnego. Lista gatunków roślin i zwierząt, które są śmiertelnie zagrożone wojną w Ukrainie i rosyjską agresją obejmuje już 20 gatunków najprawdopodobniej utraconych bezpowrotnie z powodu tej wojny, a niektóre mają istotny wpływ na całą przyrodę Europy.
Wojna w Ukrainie trwa już niemal dwa lata - rozpoczęła się 24 lutego 2022 roku. Przez ten czas front przesuwał się w różne strony, a na ziemię ukraińską spadło mnóstwo bombo, pocisków i ognia. Straty są bardzo poważne. Zginęły tysiące ludzi, ale cierpi także przyroda. I są to szkody wykraczające daleko poza sytuację w innych regionach świata. Ukraina ma bowiem mnóstwo unikalnych ekosystemów o znacznym wpływie na resztę przyrodniczej Europy. W związku z tym ma również mnóstwo endemicznych gatunków roślin i zwierząt. One są teraz najbardziej zagrożone.
-Sporządzona w Ukrainie lista obejmuje już 20 gatunków unikalnych dla Ukrainy, o których po ponad półtora roku zmagań można powiedzieć, że prawdopodobnie zostaną stracone za zawsze, bo zginęły już one same albo ich środowiska.
Dane potwierdzone przez Ministerstwo Ochrony Środowiska i Zasobów Naturalnych Ukrainy pokazują, że z powodu wojny ucierpiało 20 procent obszarów chronionych w tym kraju, a także 600 gatunków zwierząt i 750 gatunków roślin i grzybów. - Od początku wojny podczas walk doszło do ponad 1000 pożarów lasów, w wyniku których wyemitowano 33 miliony ton dwutlenku węgla. Bombardowania składów paliw spowodowały również przedostanie się ton chemikaliów do środowiska - mówi Charlotte von Croy, specjalistka programowa IFAW ds. reagowanie na katastrofy w Europie. Jak wyjaśnia Céline Sissler-Bienvenu, dyrektor programowa IFAW (Funduszu Na Rzecz Dobrostanu Zwierząt), skażeniu uległo już ponad 300 tys. kilometrów kwadratowych ukraińskiej ziemi, co już ma bardzo znaczący wpływ na zwierzęta i ludzi, a będzie go miało także także długo po zakończeniu wojny.
Wojna zniszczyła około 600 tys. hektarów ukraińskich lasów, co stanowi około 32 procent ich całkowitej powierzchni w kraju. Jak mówią jednak Ukraińcy, nie są w stanie policzyć tego z większą dokładnością, ponieważ sporo terenu jest zaminowane. - Około 150 tys. kilometrów kwadratowych Ukrainy może być skażone minami lądowymi. To jest więcej niż wielkość stanu Illinois - wynika z informacji przekazanych przez urzędnika Departamentu Stanu USA.
Przyrodnicy podkreślają, że pod względem przyrodniczym Ukraina jest wyjątkowa. Dzięki swemu położeniu na pograniczu strefy roślinności stepowej i lasów typowych dla Europy Środkowo-Wschodniej, rozłożona w dorzeczu Dniepru i nad limanowym wybrzeżem czarnomorskim, jest niezwykle ważna dla całej Europy. To dom 35 procent europejskiej różnorodności biologicznej, z ogromną wielorakością siedlisk przyrodniczych, w tym ostatnimi stepami Europy, dziewiczymi łąkami i prastarymi lasami, z których część została zniszczona. Te niezastąpione siedliska są naturalnymi pochłaniaczami dwutlenku węgla, które pomagają w walce z globalnym ociepleniem, ale są także domem dla tysięcy gatunków.
Organizacja UAnimals zaczęła wręcz nazywać rosyjską agresję "ekobójstwem" - celowym niszczeniem środowiska naturalnego, co dla Rosjan stanowi element taktyki niszczenia zasobów Ukrainy. - Obecnie 20 procent obszarów ochrony przyrody Ukrainy dotkniętych jest wojną - mówi Olga Czewhaniuk, dyrektor operacyjna UAnimals. - Rosjanie zajmują osiem rezerwatów narodowych i 12 parków narodowych, a niektóre parki są zaminowane. Park Narodowy Swiati Hory w dorzeczu rzeki Doniec jest zniszczony w 80 procentach, jego odbudowa będzie trwała lata, o ile w ogóle to będzie jeszcze możliwe. Niektóre z rezerwatów już nie istnieją, to jedynie teren zaśmiecony pozostałościami takimi jak tony ropy i spalonych wraków.
UAnimals przewiduje, że naprawa szkód może zająć ponad dekadę, ale przyroda Ukrainy nie ma tak dużo czasu. - Ponad 80 gatunków zwierząt w naszym kraju jest na skraju wyginięcia i może całkowicie wymrzeć w wyniku rosyjskiej agresji - mówi Czewhaniuk. - Dotyczy to chociażby takich zwierząt jak orzeł stepowy, bocian czarny, niedźwiedź brunatny, ryś euroazjatycki, płomykówka i jeż uszaty.
To gatunki bardzo zagrożone śmiercią i utratą siedlisk, ale w Ukrainie powstała jeszcze straszniejsza lista gatunków w zasadzie już utraconych. Obejmuje ona 20 pozycji - tych roślin i zwierząt, które dla Ukrainy często były endemiczne. Bociana czarnego czy niedźwiedzia brunatnego spotkamy w innych krajach, także w Polsce, więc może uda się odtworzyć je w ukraińskim środowisku po wojnie. W wypadku tej listy może to być już niemożliwe.
Wybrane gatunki roślin i zwierząt, które Ukraina i świat zapewne straciły:
- desman ukraiński, który niegdyś w polskiej nomenklaturze zwany był desmanem (wychucholem) rosyjskim. Nazwę zmieniono mu po rosyjskiej agresji, co jest symbolicznym gestem wobec Ukrainy i tej sytuacji. Desman należy do owadożernych, jest bliskim krewnym kreta, jeża czy ryjówki, ale związanym silnie ze środowiskiem wodnym. Wymarł już na Białorusi, z Ukrainy zniknął w XIX wieku, ale w 1953 roku została rozpoczęta jego reintrodukcja. Wojna położyła jej kres.
- ślepiec piaskowy, który swego czasu nazywany był po łacinie Spalax polonicus arenarius, bowiem opisano go w 1938 roku na terenach Kresów II Rzeczpospolitej, koło Tarnopola. Podniesiony do rangi odrębnego gatunku, stał się ukraińskim endemitem występującym na bardzo ograniczonym obszarze w obwodzie chersońskim. To strefa działań wojennych. Gryzoń przystosowany do życia podziemnego, z wielkimi siekaczami, którymi ścina podziemne części roślin, prawdopodobnie tego nie przetrwa. Jego dramatyczne losy opisywaliśmy szerzej tutaj.
- szemaja sarmacka - endemiczny dla Ukrainy gatunek ryby karpiowatej, należącej do tego samego rodzaju co nasza ukleja oraz szemaja kaspijska, spotykana w Morzu Kaspijskim i Jeziorze Aralskim. Zagrożone są także szemaja krymska i szemaja czarnomorska.
- kiełb czarny Gobio delyamurei - także typowa tylko dla Ukrainy nieduża ryba. Kiełb ten występował wyłącznie na krótkim odcinku strumienia poniżej ukraińskiego wąwozu Czornaja. IUCN ostrzegała, że to maleńkie siedlisko "latem może całkowicie wyschnąć" i że gatunek jest krytycznie zagrożony.
- ślimak Vitrea nadejdae - ograniczony do kilku miejsc nad Morzem Czarnym i znany zaledwie pięciu znanych stanowisk.
- konik polny Asiotmethis tauricus - występował tylko w Ukrainie w jej środowiskach stepowych i być może w południowej Rosji.
- zrówieńka Zubowskiego - pasikonik odkryty dopiero w latach pięćdziesiątych. Występuje jeszcze w Rumunii i Mołdawii, ale jego ukraińskie siedliska zostały zniszczone.
- świerszcz Anadrymadusa retowskii - występuje czy raczej występował wyłącznie w środowisku stepowym Ukrainy.
- jarząb krymski - to gatunek jarzębiny spotykany wyłącznie na Półwyspie Krymskim. Zdaniem botaników, już była zagrożona przez inwazję uszkadzającej jej nasiona i owoce inwazyjnej błonkówki.
- brzoza Betyla klokovii - endemiczna dla Ukrainy. Przed wojną istniały tylko dwa miejsca, w których rosła. Ograniczały się do zaledwie 50 drzew.
- dziki czosnek Allium pervestitum - rósł tylko w dwóch miejscach w Ukrainie, dotkniętych wojną.
