Dynia
Dynia (Cucurbita) to roślina z rodziny dyniowatych. Charakteryzuje się dużymi, owalnymi lub okrągłymi owocami o różnych kształtach, kolorach i rozmiarach. Ich miąższ może mieć różne odcienie pomarańczowego, żółtego, zielonego czy białego, a w zależności od odmiany, dynie mogą być używane do przygotowywania zup, puree, ciast, czy innych potraw.
Dynia - najważniejsze informacje
Dynia to rodzaj obejmujący ok. 20 gatunków roślin jednorocznych lub wieloletnich — pnącz, krzewów czy drzew. Występują one naturalnie w Ameryce Południowej i Ameryce Północnej. Zaliczają się do roślin światłolubnych i ciepłolubnych, dlatego największą różnorodność gatunków spotyka się w strefie międzyzwrotnikowej.
Dynie uprawia się w obu Amerykach, a także w Europie i w Azji. Rośliny wyróżnia wysokie zapotrzebowanie na wodę i duża wrażliwość na zbyt niskie temperatury, dlatego preferują stanowiska wilgotne i nasłonecznione.
Czy dynia to owoc, czy warzywo?
Rodzaj dynia obejmuje rośliny dwuliścienne, najczęściej jednopienne. Ich pędy są przeważnie pokładające i pełzające po ziemi. Niektóre gatunki cechują się wąsami czepnymi rozgałęziającymi się od 2 do 7 razy.
- Liście: blaszki w zależności od gatunku mogą mieć kształt zbliżony do okręgu, jajowaty, jajowato-lancetowaty, trójkątny lub nerkowaty. Ulistnienie skrętoległe.
- Kwiaty: męskie i żeńskie kwiaty rozwijają się osobno i wyrastają pojedynczo z kątów liści. Ich kielich jest zazwyczaj zbudowany z 5 prosto wzniesionych działek.
- Owoce: duże, zdatne do spożycia jagody zawierające nasiona pokryte twardą łupiną. Ich ilość zmienia się w zależności od gatunku. Kształt jagód może być kulisty, wydłużony, owalny lub spłaszczony. Mogą osiągać masę nawet do 200 kg.
Dynia uważana jest za warzywo, ale z botanicznego punktu widzenia jej miąższ jest uważany za owoc.
Popularne odmiany dyni
Do powszechnie uprawianych gatunków dyni zaliczają się:
- dynia piżmowa — występuje naturalnie w Ameryce Środkowej. Osiąga długość do 500 cm. Jej rozmaite odmiany (np. Butternut, Muskatna, Butternut Rugosa) uprawia się w celach spożywczych i dekoracyjnych na całym świecie;
- dynia zwyczajna — to roczna roślina pochodząca z Azji uprawiana obecnie na wszystkich kontynentach (poza Antarktydą). Osiąga długość ok. 800 cm. Odmianą dyni zwyczajnej jest np. cukinia czy dynia Patison. Do innych popularnych wariantów tej rośliny należą Miranda, Hokkaido, Biały dzik i Amazonka;
- dynia olbrzymia — to jednoroczna roślina uprawiana na całej kuli ziemskiej (także w Polsce) z wyjątkiem Antarktydy. Osiąga długość od 400 do nawet 900 cm. Pozyskiwane z niej plony zaliczają się do największych roślin świata. W obrębie gatunku wyróżnia się m.in. odmiany Atlantic Giant, Becky i Hundredweight.
- dynia figolistna — roślina wieloletnia pochodząca z Azji.
Do zaburzeń owocowania dyni przyczyniają się szkodniki, m.in. wciornastki, mszyce i pluskwiaki różnoskrzydłe. Wpływ na zmniejszenie wydajności plonów może mieć też zmiennik lucernowiec. Sporym problemem rolników są również chwasty będące źródłem chorób i szkodników. Do powszechnie występujących roślin niepożądanych w uprawach dyni należą dymnica pospolita, rdest, psianka czarna, gwiazdnica pospolita, perz czy mlecz polny.
Czy wiesz, że...
- Dynię uprawiano już ponad 3 tys. lat p.n.e. m.in. na obszarze dzisiejszego USA i Meksyku.
- Dynia pojawiła się w Europie w XVI wieku za sprawą hiszpańskich żeglarzy.
- Dynia należy do tej samej rodziny botanicznej, co melon i ogórek.
- Dynia nie ma dużych wymagań klimatyczno glebowych. Może być produkowana w gospodarstwach ekologicznych, bo nadaje się do uprawy bez użycia środków ochrony roślin.
- W Polsce nie rośnie dziko żaden gatunek dyni, jednak należy ona do popularnie produkowanych roślin. Najczęściej uprawianymi gatunkami w naszym kraju są jednoroczne dynia zwyczajna i dynia olbrzymia.
- Dynię produkuje się m.in. w celach spożywczych, przemysłowych i rolniczych.
- Owoce dyni stanowią bogate źródło witamin, składników mineralnych i aminokwasów. Dostarczają m.in. kwas asparaginowy, kwas glutaminowy i argininę. Zawierają też substancje bioaktywne ważne dla prawidłowego funkcjonowania organizmu, np. karotenoidy odpowiadające za intensywną barwę dyni.
- Dynia ma mocny i przyjemny zapach, dzięki czemu zyskała dużą popularność jako pożywna pasza dla zwierząt gospodarczych. Bydło, świnie i niewielkich rozmiarów przeżuwacze chętnie sięgają zarówno po surowe owoce, jak i dynię parowaną, suszoną czy kiszoną.
- Wysuszonych owoców dyni używano kiedyś jako zbiorników na wodę.
