Wróble
Wróble (Passeridae) to rodzina małych ptaków z rzędu wróblowych. W skład tej rodziny wchodzi wiele gatunków, z których w Polsce żyją wróbel domowy (jagodnik) i wróbel polny (mazure). Wróble są szeroko rozpowszechnione na całym świecie i można je spotkać w różnorodnych środowiskach, od terenów wiejskich po miejskie.
Wróble - najważniejsze informacje
Ile jest gatunków wróbli?
Do rodziny wróbli zalicza się aż 140 gatunków ptaków. Żyją one w różnych zakątkach świata, ale pierwotnie zamieszkiwały jedynie Europę, Azję i Afrykę. Zostały introdukowane w Australii, Nowej Zelandii i Ameryce. W Polsce występują dwa gatunki tych ptaków: wróbel domowy (zwyczajny), wróbel polny (mazurek). Sporadycznie i niezwykle rzadko może się u nas pojawić śnieżka zwyczajna.
Dawniej do polskich wróbli należał też wróbel skalny – jego lęgi zaobserwowano w XIX wieku.
Mazurki żyją na terenach otwartych, na polach i w zakrzewieniach śródpolnych oraz w siedliskach ludzkich. Natomiast wróble zwyczajne występują wyłącznie w miejscach silnie zagospodarowanych przez człowieka i na terenach miejskich. Niektóre osobniki przez całe życie nie mają kontaktu z elementami środowiska naturalnego – wystarczają im parki i ogrody w miastach.
Co jedzą wróble?
Ptaki żyjące bliżej pól oraz terenów rolnych żywią się nasionami zbóż, a w tym prosa, owsa, pszenicy sorgo i ryżu. Natomiast te zamieszkujące obszary miejskie do swojej diety włączają odpadki z gospodarstw domowych. Jedzą też nasiona dziko rosnących roślin, czyli np. ziół i traw. Pokarm dla wróbli stanowią również owady – łapane w locie i znajdowane na ziemi. Młode tych ptaków są karmione larwami oraz gąsienicami i mszycami.
Wróble żyją w luźnych koloniach i prowadzą dzienny tryb życia. Ich lot może być prosty lub falisty. Poruszają się po ziemi, skacząc.
Ptaki te zakładają gniazda w szczelinach murów, w dziuplach, wśród krzewów i w żywopłotach. Wiją je również w bluszczach oplatających ściany budynków oraz w pnącej się winorośli. Zdarza się, że zajmują gniazda należące wcześniej do jaskółek lub bocianów. Wróble budują swoje miejsca lęgowe z pierza, papieru, słomy i z tego, co znajdą w pobliżu ludzi – np. z kawałków starych szmat. Gniazda powstają także z liści krwawnika i wrotyczu, które odstraszają m.in. pchły.
Wróble mają 2 lub 3 lęgi w roku. To, ile jaj znosi samica, zależy od kraju, w jakim żyją ptaki, oraz od tego, który to lęg z kolei. W gnieździe może pojawić się aż 7 lub jedynie 3 jaja. Są one wysiadywane przez kilkanaście dni (od 13 do 17). Młode po przyjściu na świat pozostają w gnieździe maksymalnie do dwóch tygodni.
Jak wyglądają wróble?
Występujący Polsce wróbel zwyczajny waży do 39 g, natomiast mazurek ma nie więcej niż 25 g. Długość ciała tych ptaków wynosi kilkanaście centymetrów.
Wróble mają krępą budowę i ciemne tęczówki oczu. Ich upierzenie jest ciemnobrązowe lub szare. Mazurek jest bardziej charakterystyczny – na skrzydłach ma dwie białe pręgi, a na policzku czarną plamkę. Nogi polskich wróbli są jasnopomarańczowe albo różowe, natomiast dzioby krótkie.
Czy wróble są pod ochroną?
Występujące na terenie Polski wróbel zwyczajny i mazurek są uważane przez IUCN (Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody) za gatunki najmniejszej troski. Jednak zgodnie z polskimi przepisami znajdują się one pod ścisłą ochroną. Wróbel zwyczajny – ze względu na spadek liczebności jego populacji w ostatnich latach – wymaga też ochrony czynnej.
Za zmniejszenie liczby tych ptaków w Polsce odpowiada kilka czynników. Najistotniejsze z nich to:
- zanieczyszczone powietrze,
- drapieżnictwo zwierząt domowych – polują na nie dzikie i domowe koty,
- stosowanie pestycydów i innych środków ochrony roślin – oznacza to mniejszą ilość pokarmu (larw, mszyc) dla piskląt wróbli.
Ile lat żyją wróble?
- Wróble „dobudowują” swoje gniazda do gniazd większych ptaków.
- Wróble dożywają nawet 20 lat.
- Ptaki te mają duży popęd seksualny. Do zbliżeń między samicami a samcami może dochodzić nawet kilkadziesiąt razy w ciągu dnia. Dlatego wróble to jedne z najszybciej rozmnażających się ptaków.
- W XIX i na początku XX wieku wróble były rarytasem podawanym także na stołach najzamożniejszych osób. W książkach kucharskich z tamtego okresu znajdują się na przepisy na pasztet z wróbli oraz na smażone wróble.
