Kleszcze

Poniedziałek, 4 września 2023 (11:13) Aktualizacja Środa, 25 października 2023 (15:06)
Kleszcze (łac. (Ixodida) można spotkać w każdym państwie na świecie. Najwięcej znajduje się ich na terenach tropikalnych i subtropikalnych. W Europie można znaleźć ok. 70 gatunków tych pajęczaków, a w Polsce aż 19! Najbardziej popularnym okazem jest kleszcz pospolity nazywany także pastwiskowym.
Kleszcze Rośliny i zwierzęta - najważniejsze informacje
Tak wygląda najedzony kleszcz. /123RF/PICSEL

Kleszcze - najważniejsze informacje

  • Rząd:

    kleszcze

  • Gromada:

    pajęczaki

  • Typ:

    stawonogi

  • Królestwo:

    zwierzęta

Kleszcze — występowanie i środowisko

Te pajęczaki najczęściej wybierają lasy, ogrody i parki miejskie na miejsce zamieszkania. Nie oznacza to jednak, że na krótko przystrzyżonym trawniku ich nie ma. Tam również mogą się zalęgnąć, jeśli sprzyjają ku temu warunki środowiskowe.

Kleszcze — tryb życia i zachowanie

Kleszcze w każdej postaci mogą być aktywne przez cały rok. Wiele zależy od tego, ile trwa zima i jakie temperatury panują w tym czasie. Pajęczaki żerują już przy 5°C. Dlatego bardzo ważne jest, aby zabezpieczać siebie, ale i swoje psy czy koty, przed atakiem kleszczy przez cały rok.

Z reguły pajęczaki są pasożytami zewnętrznymi kręgowców. Wgryzają się w skórę, ale nie wnikają pod nią, co ułatwia ich znajdowanie i wyjmowanie. Prowadzą naziemny tryb życia, ponieważ nie mają skrzydeł. Zazwyczaj wspinają się na wysokość 120-150 cm i następnie czekają na ofiarę. Gdy ktoś lub coś przejdzie obok i otrze się o rośliny, kleszcze przenoszą się.

Potem wędrują po ciele i szukają miejsc, w których skóra jest najcieńsza i najdelikatniejsza. Dlatego zazwyczaj można je spotkać np. na głowie, za uszami, na karku, pod pachami, pod biustem, w pobliżu pępka i pachwin, a także pod kolanami.

Warto pamiętać, że kleszcze są najbardziej aktywne wczesnym rankiem i wieczorami. 

Kleszcze — anatomia

Kleszcze mają dość charakterystyczną budowę ciała, dlatego nie ma problemów z ich rozpoznaniem.
  • Ciała tych pajęczaków może mieć długość od 1 do 30 milimetrów. Zazwyczaj ma ok. 15 mm.
  • Kleszcze są owalne lub okrągławe. Gdy są głodne, mają zazwyczaj spłaszczony kształt. Jednak po napiciu się krwi stają się dość wypukłe.
  • Ciało pajęczaków składa się z idiosomy i gnatosomy.
  • Idiosoma ma 3 (u larw) lub 4 pary odnóży. Pierwsza para jest wyposażona w narząd Hallera, za pomocą którego owady wykrywają żywiciela. Oskórek idiosomy jest elastyczny, dzięki czemu kleszcz może pomieścić sporo pokarmu. Na tej części ciała znajdują się również oczy i fotoreceptory.
  • Gnatosoma składa się z pierścieniowatej podstawy. Na niej znajdują się nogogłaszczki oraz hypostomy i szczękoczułki, które tworzą ryjek. Wewnątrz znajdują się ząbki pomocne, które są skierowane ku tyłowi. Za ich pomocą pajęczaki trzymają się żywiciela. Następnie dzięki ryjkowi ssą krew i inne płyny tkankowe.  
  • Istnieje trzy stadia cyklu rozwojowego kleszczy. Są to: larwa, etap nimfy (w zależności od gatunku może być tylko jeden lub kilka) oraz osobnik dorosły. 
  • Pajęczaki składają jaja poza organizmem człowieka.  U większości gatunków linienie również odbywa się poza ciałem ofiary.
  • Kleszcze często są nosicielami niebezpiecznych wirusów, bakterii czy grzybów. Patogeny mogą wywołać różnorodne choroby, np. boreliozę, tularemię, gorączkę krwotoczną czy anaplazmozę. 

Ochrona i zagrożenia dla kleszczy

Kleszcze nie są zagrożone wyginięciem i nie są objęte żadną ochroną. To człowiek musi się przed nimi bronić. Przede wszystkim należy:
  • unikać chodzenia po wysokiej trawie czy przez zarośla — kleszcze chętnie wspinają się na wysokie źdźbła, ponieważ szanse na złapanie ofiary są wtedy wyższe;
  • nosić jasne ubrania z długimi rękawami i nogawkami — jeśli odzież będzie zasłaniać każdy kawałek Twojego ciała, jest mniejsze ryzyko, że kleszcz wbije się w skórę. Ponadto na jasnych ubraniach można go łatwo zauważyć, dzięki czemu można go usunąć zanim Cię ukąsi;
  • aplikować na ubrania preparaty, które odstraszają kleszcze, np. z dodatkiem DEET — ta substancja pomaga skutecznie zniechęcić pajęczaki do ataku;
  • dokładnie oglądać ciało po każdej wizycie w lesie, na łące itp. — szczególną uwagę zwróć na miejsca, w których skóra jest miękka i cienka. To właśnie tam zazwyczaj kleszcze się wbijają.
Warto pomyśleć nie tylko o ochronie przeciwko kleszczom. Zadbaj o zabezpieczenia przeciwko chorobom, które są powodowane przez przenoszone przez nie patogeny. W tym celu można np. zaszczepić się przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu. 

Ciekawostki o kleszczach 

  • Od kiedy istnieją kleszcze?
Najstarsze szczątki kleszczy pochodzą sprzed ok. 99 milionów lat. Z kolei w ich szczątkach sprzed 15 milionów lat temu znaleziono krętki Borrelia. Zatem istnieje prawdopodobieństwo, że borelioza jest obecna na świecie znacznie dłużej niż ludzie i nie jest nowoczesną chorobą.
  • Jak długo żyje kleszcz?
Kleszcze żyją ok. 2-3 lata. Zazwyczaj samce umierają po kopulacji, a samica ok. 2 tygodnie po złożeniu jaj.
  • Czy kleszcze widzą?
Kleszcze nie widzą ani nie słyszą. Wyczuwają swoje ofiary za pomocą narządów Hallera, które są wrażliwe na stężenie dwutlenku węgla czy zmiany temperatury.
  • Czy kleszcze latają lub skaczą?
Nie, kleszcze nie potrafią latać ani skakać. Wspinają się na wysokość 1-1,5 m na źdźbła traw, gdzie czekają na ofiarę. Gdy ta się otrze o pędy, pajęczaki przenoszą się na ciało.
  • Czy ukłucie kleszcza boli?
Ukłucie kleszcza nie boli dzięki specjalnym białkom, tzw. ewazynom. Mają one właściwości przeciwzapalne i znieczulające. Pajęczak wstrzykuje je pod skórę, dzięki czemu ofiara nie wie nawet o jego obecności na ciele. 

Temat Kleszcze znajdziesz również w serwisie:

Kleszcze - Wiadomości

Kleszcze - Wideo

  • Zbadali kleszcze w Polsce. Jedna czwarta przenosi boreliozę

    Zbadali kleszcze w Polsce. Jedna czwarta przenosi boreliozę

    Czwartek, 31 października 2024 (17:24)
    Aż ¼ kleszczy znalezionych w Zielonej Górze była nosicielami bakterii, które mogą u ludzi wywołać groźną boreliozę. Pierwsze badania na tak szeroką skalę przeprowadzili naukowcy z...
  • Co zrobić gdy ugryzie nas kleszcz?

    Co zrobić gdy ugryzie nas kleszcz?

    Środa, 14 sierpnia 2024 (17:03)
    Klimat zmienił się w Polsce na tyle, że kleszcze występują już u nas cały rok. Dlatego po każdym spacerze, niezależnie od pory roku trzeba sprawdzić czy my, albo nasi czworonożni...
  • Nowe kleszcze w Polsce. To efekt zmian klimatu

    Nowe kleszcze w Polsce. To efekt zmian klimatu

    Piątek, 31 maja 2024 (17:32)
    Są duże i szybkie. Polują na ofiary, biegnąc po ziemi. Naukowcy alarmują, że kleszcze afrykańskie mogą pojawiać się w Polsce. Właśnie dlatego ogłoszono narodowe kleszczobranie. To...
  • Kleszcze. Czy jest sposób, aby ich uniknąć?

    Kleszcze. Czy jest sposób, aby ich uniknąć?

    Środa, 28 kwietnia 2021 (11:18)
    Wiosenne spacery, na które tak długo czekaliśmy, mają niestety jedną poważną wadę – czyhające wśród zieleni kleszcze. W Polsce boreliozę diagnozuje się u tysięcy osób, a niestety nie ma...
Reklama
Reklama
Reklama