Oddychasz smogiem. To kulminacja. Wiesz, jakie choroby ci grożą? Oto lista
Oprac.: Agnieszka Boreczek
Według Europejskiej Komisji Zdrowia w Polsce z powodu smogu przedwcześnie umiera aż 42000 osób rocznie. To druzgocąca liczba, której nie są w stanie zmniejszyć zaostrzające się przepisy, programy wymiany pieców czy nawet uzdrowiska (smog np. w Rabce-Zdroju przekraczał w najgorszych momentach nawet 900-krotnie normy). Zagrożenie jest realne, choć bagatelizowane. Co powoduje smog i czy możemy z nim walczyć?
Spis treści:
Co to jest smog i jak powstaje?
Dym i smog – z połączenia tych dwóch słów powstaje smog, a właściwie nazwa określająca zanieczyszczenie powietrza powstające w wyniku emisji toksycznych substancji przez człowieka i sprzyjających temu zjawisku warunków pogodowych. Odczuwalnie nasila się ono szczególnie w miastach i na obszarach przemysłowych, a kulminacyjne natężenie przyjmuje w okresie jesienno-zimowym, gdy do fabrycznych oparów i samochodowych spalin dodamy jeszcze ogrzewanie domów w sposób niekoniecznie poprawny.
Smog powstaje, gdy do atmosfery trafiają szkodliwe związki chemiczne, a warunki pogodowe (niska prędkość wiatru, wysoka wilgotność, inwersja temperatury) uniemożliwiają ich rozproszenie.
W Polsce smog występuje w dwóch głównych formach:
- Smog londyński (klasyczny) - tworzy się w zimie w wyniku spalania paliw stałych, takich jak węgiel czy drewno, w piecach grzewczych. Charakteryzuje się wysokim poziomem pyłów zawieszonych (PM10, PM2,5), tlenków siarki (SO₂) i sadzy.
- Smog typu Los Angeles (fotochemiczny) - powstaje latem pod wpływem promieniowania słonecznego, które inicjuje reakcje chemiczne między spalinami samochodowymi a innymi zanieczyszczeniami. W efekcie powstają ozon troposferyczny (O₃) i tlenki azotu (NOₓ).
Zatem jak widzisz mitem jest to, że problem smogu dotyka nas wyłącznie w sezonie grzewczym. Owszem, wtedy widocznie się nasila, ale niestety, na jego działanie jesteśmy tak naprawdę wyeksponowani przez cały rok.
Dlaczego smog jest szkodliwy? Zawiera toksyczne substancje
Smog to mieszanka różnych substancji, z których każda może mieć destrukcyjny wpływ na nasze zdrowie. Do najbardziej niebezpiecznych składników smogu należą:
- Pyły zawieszone (PM10 i PM2,5) - to mikroskopijne cząstki, które dostają się do płuc, a nawet do krwiobiegu, wywołując stany zapalne i uszkadzając narządy wewnętrzne.
- Benzo(a)piren – związek rakotwórczy, powstający przy spalaniu paliw stałych i odpadów. W Polsce jego stężenie w powietrzu często przekracza normy.
- Dwutlenek siarki (SO₂) – powoduje podrażnienie błon śluzowych i układu oddechowego.
- Tlenki azotu (NOₓ) – podrażniają drogi oddechowe i zwiększają ryzyko infekcji, jednocześnie przyczyniając się do tworzenia ozonu troposferycznego.
- Tlenek węgla (CO) – blokuje zdolność hemoglobiny do transportu tlenu w organizmie, co prowadzi do niedotlenienia narządów.
- Ozon troposferyczny (O₃) – powoduje uszkodzenie komórek nabłonka płuc i nasila objawy astmy.
Wpływ smogu na zdrowie – dym, który truje i zabija
Smog nie tylko pogarsza jakość życia, ale także znacząco skraca jego długość. Badania Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) pokazują, że zanieczyszczenie powietrza jest przyczyną około 7 milionów przedwczesnych zgonów rocznie na świecie. Jakie dokładnie choroby może powodować?
Choroby układu oddechowego
Smog ma bezpośredni wpływ na drogi oddechowe, prowadząc do astmy, przewlekłej obturacyjnej choroby płuc, infekcji dróg oddechowych (smog) osłabia naturalne mechanizmy obronne układu oddechowego, zwiększając podatność na infekcje, takie jak zapalenie oskrzeli czy zapalenie płuc), a nawet raka płuc.
Choroby układu krążenia
Zanieczyszczenia powietrza mają także poważny wpływ na serce i naczynia krwionośne, przyczyniając się do udarów i zawałów, nadciśnienia krwi, arytmii serca
Problemy neurologiczne
Smog wpływa negatywnie na funkcjonowanie mózgu i układu nerwowego. To on może nasilać i przyspieszać procesy neurodegeneracyjne, prowadząc do choroby Alzheimera i innych form demencji. Szkodzi nie tylko dorosłym, ale też dzieciom. Zanieczyszczenia mogą wpływać na rozwój mózgu u dzieci, powodując trudności w nauce i zaburzeń koncentracji.
Problemy immunologiczne i rozrodcze
Smog osłabia funkcje układu odpornościowego, zwiększając podatność na infekcje. U kobiet w ciąży zanieczyszczenie powietrza zwiększa ryzyko poronień, przedwczesnych porodów i niskiej masy urodzeniowej dziecka. Niewykluczone, że jest też przyczyną obniżonej płodności.
Wpływ na skórę
Wolne rodniki obecne w smogu niszczą włókna kolagenowe i elastynę, przyczyniając się do powstawania zmarszczek. Kontakt z zanieczyszczonym powietrzem często zaostrza problemy skórne, takie jak egzema i trądzik.
Jak się chronić przed smogiem?
Choć całkowite unikanie smogu jest trudne, istnieją sposoby, aby ograniczyć jego wpływ na zdrowie, a powinniśmy wdrożyć je sumiennie i najlepiej od teraz. Według NIK, abyśmy osiągnęli stan normalny, czyli ograniczyli poziom emisji pyłów do akceptowalnego poziomu, działając tak, jak do tej pory, zrobimy to dopiero za 24, a nawet 100 lat (w zależności od regionu).
Monitoruj jakość powietrza
Korzystaj z aplikacji i serwisów, takich jak Airly, GIOŚ, AQICN, czy Kanarek, które informują o bieżącym stanie jakości powietrza. W dni o wysokim poziomie zanieczyszczeń unikaj aktywności na zewnątrz i nie wietrz mieszkania.
Stosuj maski antysmogowe
Maski z filtrami HEPA (np. N95, FFP2 lub FFP3) mogą skutecznie blokować pyły zawieszone i inne szkodliwe cząsteczki.
Zadbaj o jakość powietrza w domu
Zainstaluj oczyszczacz powietrza z filtrem HEPA, który usuwa zanieczyszczenia z powietrza w pomieszczeniach, a także wietrz mieszkanie – gdy jest dobra jakość powietrza i/lub wieje wiatr.
Wprowadź zmiany w stylu życia
- Ogranicz korzystanie z samochodu i wspieraj ekologiczne formy transportu.
- Korzystaj z odnawialnych źródeł energii i dbaj o efektywność energetyczną domu.
- Unikaj spalania śmieci i wybieraj ekologiczne paliwa grzewcze.
Dbaj o swoje zdrowie
Wzbogacaj dietę w produkty bogate w antyoksydanty, takie jak warzywa, owoce, orzechy i ryby. Uzupełniaj na bieżąco wodę, bo pozwala ona usuwać szybciej toksyny z organizmu. Regularnie kontroluj stan swojego zdrowia, szczególnie płuca i serce.
Pij dużo wody, aby wspomagać usuwanie toksyn z organizmu.
Regularnie wykonuj badania kontrolne, zwłaszcza jeśli mieszkasz w regionach o wysokim poziomie zanieczyszczeń.
Smog to ogromne zagrożenie dla zdrowia, choć odpowiednia edukacja i działania prewencyjne są szansą na redukcję problemu. Wymaga to jednak systematyczności, zaangażowania i świadomości.
