Czyste Powietrze 2025 i nowe zasady. Co się zmieni?
Oprac.: Tomasz Kromp
Czyste Powietrze to rządowy program wprowadzony w 2018 r. Na przestrzeni lat wielu beneficjentów dostało bezzwrotne dotacje na wymianę kopciuchów i termomodernizację swoich domów. W 2025 r. planowane są kolejne, fundamentalne zmiany w Czystym Powietrzu. O co konkretnie chodzi? Wyjaśniamy.
Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) oraz Ministerstwo Klimatu i Środowiska planują wprowadzenie szeregu zmian w programie Czyste Powietrze. Modyfikacja niektórych zasad ma na celu zredukowanie nadużyć, do których dochodzi między innymi poprzez zaniżanie dochodu przez beneficjentów czy działania nieuczciwych wykonawców. O rozwiązaniach rzeczonych problemów dyskutowano podczas niedawnych konsultacji.
Polacy oszukują na Czystym Powietrzu
Jedną z kwestii, której będą dotyczyć zmiany, okazują się kryteria uprawniające do finansowania. Obecnie wysokość wsparcia zależy od dochodów wnioskodawców. Prowadzi to do wielu nadużyć, ponieważ niektórzy uczestnicy programu sztucznie zaniżają swoje dochody na przykład poprzez dopisywanie do gospodarstwa domowego bliskich, z którymi faktycznie nie mieszkają (na przykład dzieci, które dawno już się wyprowadziły).
Inni przepisują współwłasność budynku na osoby z rodziny o niskich dochodach – wszystko na potrzeby programu i uzyskania jak najwyższej dotacji.
W programie „Czyste Powietrze” mierzymy się z wieloma wyzwaniami. W grupie trzeciej programu, gdzie poziom dofinansowania dla osób najuboższych jest najwyższy, pojawiło się najwięcej nieprawidłowości. Charakter tych nadużyć wskazuje wręcz, że wspieramy osoby, które wcale nie potrzebują sto procent dofinansowania. Program „Czyste Powietrze” musimy więc przemodelować i ukierunkować działania przede wszystkim na osoby ubogie energetycznie oraz na poprawę efektywności energetycznej
W związku z nadużyciami zaproponowano wprowadzenie nowych kryteriów. Jak czytamy na stronie rządowej (a konkretniej stronie Funduszu Modernizacyjnego), mowa tu na przykład o kryteriach "majątkowych, dotyczących stanu energetycznego budynku, wieku wnioskodawcy, źródeł dochodu (zasiłków) czy minimalnego okresu własności domu".
Zmiany w programie Czyste Powietrze od 2025 r.
Kolejnym problemem dotyczącym programu Czyste Powietrze jest kwestia związana z prefinansowaniem inwestycji, która wynosi do 50 proc. kosztów kwalifikowanych. Warto jednak wiedzieć, że owa kwota obecnie trafia nie na konto beneficjenta, a na konto wykonawcy. Jak możemy przeczytać na stronie rządowej, pojawiają się nieprawidłowości związane z nieuczciwymi wykonawcami.
Żeby uniknąć nadużyć, zaproponowano wprowadzenie obowiązkowego ubezpieczenia wykonawców, lepszego zabezpieczenia umów czy wypłaty na konto beneficjenta. W cały proces mogłyby również zostać włączone banki. Zasugerowano także stworzenie listy rekomendowanych wykonawców na poziomie gmin, regionów, a nawet całego kraju.
Standard energetyczny i wprowadzenie nowych operatorów
Podczas konsultacji poruszono również temat efektywności energetycznej zmodernizowanych domów. Zdaniem uczestników spotkań, zapisy programu powinny być spójne z krajową i unijną legislacją dotyczącą standardów energetycznych budynków. Wskazano, że zaplanowanie prac termomodernizacyjnych mogłoby być łatwiejsze po wprowadzeniu paszportu energetycznego.
W trakcie konsultacji pojawił się również wątek punktów konsultacyjno-informacyjnych prowadzonych przez samorządy. Rzeczone miejsca mają na celu pomoc mieszkańcom chcącym skorzystać z programu Czyste Powietrze. Rozważano wprowadzenie zmian mających na celu usprawnienie funkcjonowania owych punktów, zaangażowanie nowych operatorów, a także przeprowadzenie kampanii edukacyjnej na temat programu.
