Czosnek
Czosnek (Allium sativum) to roślina wieloletnia z rodziny amarylkowatych, ceniona na całym świecie zarówno jako przyprawa i naturalny środek leczniczy. Charakteryzuje się intensywnym aromatem i smakiem, który dodaje wyrazistości wielu potrawom. Czosnek jest również bogaty w związki siarkowe, takie jak allicyna, które mają liczne właściwości prozdrowotne, w tym działanie przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe i przeciwgrzybicze. Regularne spożywanie czosnku może wspomagać układ odpornościowy oraz sercowo-naczyniowy.
Czosnek - najważniejsze informacje
Czosnek pochodzi z Azji Środkowej, ale został rozpowszechniony jako roślina uprawna w Europie oraz północnej Afryce. Z czasem trafił także na inne kontynenty, dlatego jest powszechnie obecny praktycznie na całym świecie.
Jak wygląda czosnek?
Ta roślina z podziemną cebulą osiąga od 20 do 100 cm wysokości. Łodyga wykształca się w postaci piętki w cebuli podziemnej oraz obłego głąbika, który jest zwieńczony kwiatostanem w okresie kwitnienia. Pod ziemią znajduje się główka z kilkoma lub kilkunastoma ząbkami, które są pąkami o funkcji spichrzowej. Ma ona kulisty i lekko spłaszczony kształt. Z piętki wyrastają słabo rozwinięte korzenie. W fazie wzrostu rośliny sięgają do 20-30 cm głębokości. Po zakończeniu okresu rozwoju korzenie rośliny obumierają.
Liście czosnku mogą mieć do 50 cm długości. Są płaskie lub rynienkowate w odcieniach od zielonego do niebieskawo-zielonego. Kulisty kwiatostan to pozorny baldach składający się z nielicznych białych lub jasnoróżowych kwiatów.
Popularne odmiany czosnku
Czosnek dzieli się na odmiany strzałkujące (twardołodygowe) oraz niestrzałkujące (miękkołodygowe). Większość tych, które uprawia się w Polsce, zalicza się do pierwszej grupy. Najpopularniejsze odmiany w naszym kraju to przede wszystkim:
- Harnaś – główki o masie 60-80 g zawierają od 8 do 13 fioletowych ząbków, średniej długości liście o wzniesionym pokroju mają intensywnie zielony kolor,
- Arkus – odmiana z białofioletowymi główkami o masie 50-60 g zawierającymi od 4 do 7 ząbków z fioletowobrązową łuską, zachowują przydatność do spożycia przed długi czas od zbioru,
- Ornak – odmiana z dużymi główkami (60-100 g), w których znajduje się od 4 do 8 ząbków o łagodnym smaku, liście mają barwę od zielonej do ciemnozielonej ze średnim nalotem woskowym,
- Mega 2 – wczesna odmiana z główkami o masie ok. 100 g zawierającymi 4-5 dużych ząbków.
W Polsce uprawia się także czosnek jary: Jarus oraz Cyryl.
Jak uprawiać i pielęgnować czosnek?
Jest to roślina uprawna odporna na działanie niskich temperatur, jednak ma duże wymagania glebowe. Najlepiej rośnie w organicznym i ciepłym gruncie. Nie nadaje się na ziemie ciężkie i gliniaste. Warto nawozić go obornikiem lub nawozami mineralnymi, gdyż dobrze na nie reaguje. Gleba nie może być zbyt bogata w azot, gdyż powoduje on pleśnienie czosnku. Rozmnaża się go przez sadzenie ząbków z główki podziemnej lub cebulek powietrznych z kwiatostanu.
Czosnek jest narażony na choroby wirusowe (m.in. żółtaczkę astra na cebuli), bakteryjne (m.in. mokrą zgniliznę) oraz wywoływane przez lęgniowce i grzyby (m.in. mączniaka rzekomego cebuli, alternariozę cebuli). Jest to roślina o wysokiej odporności i rzadko się zdarzają poważne straty w uprawach. Jednak gdy dojdzie do infekcji, choroby łatwo przenoszą się wraz z materiałem siewnym.
Czosnek w kuchni i w apteczce
- Pierwotną odmianą współczesnego czosnku jest Allium longicuspis. Obecnie można ją spotkać w Chinach oraz Korei.
- Czosnek ma szerokie działanie prozdrowotne. Przede wszystkim wpływa korzystnie na drogi oddechowe, a także wykazuje właściwości antybakteryjne i przeciwwirusowe. Działa jak naturalny antybiotyk.
- Czosnek jest powszechnie stosowany w gastronomii. Wzbogaca smak gotowanych oraz smażonych potraw, a po obróbce termicznej traci swój nieprzyjemny zapach oraz charakterystyczny smak.
- Największym producentem czosnku na świecie są Chiny, a dokładniej prowincja Szantung. Ten kraj dostarcza 75% globalnej produkcji.
