Które pająki gryzą i jakie ślady zostawia ich ugryzienie?

Czy można jednoznacznie rozpoznać i stwierdzić, że ranka na ciele to ugryzienie pająka? Niekoniecznie. To dlatego, że ślad, jaki zostawiają po sobie te zwierzęta, nie zawsze odzwierciedla dwa wkłucia w odstępie 1-2 mm od siebie po szczękoczułkach ich aparatu gębowego. 

Najczęściej miejsce po ugryzieniu niczym nie różni się od zwykłego użądlenia pszczoły. 

Mogą jednak pojawić się:

• ból i pieczenie w miejscu ataku, który może być mniej lub bardziej intensywny w zależności od gatunku pająka;
• obrzęk;
• zaczerwienienie;
• świąd;
• podrażnienie i nieznaczne łuszczenie się skóry;
• pęcherze i martwica, gdy atakuje egzotyczny pająk.

U osób uczulonych na jad może wystąpić silna reakcja alergiczna, zakończona nawet wstrząsem anafilaktycznym. Wówczas konieczna jest natychmiastowa konsultacja lekarska.

Wbrew pozorom nie trzeba mieć kontaktu z jadowitym pająkiem z egzotycznych krajów, by stanąć oko w oko z sytuacją zagrożenia. W Polsce naturalnie również żyją pająki, które są groźne i gryzą. Co to za gatunki?

• Sieciarz jaskiniowy (Meta menardi) - otrzymał tytuł najbardziej jadowitego pająka w Polsce. Uwielbia wilgotne, ciemne miejsca, dlatego przebywa w jaskiniach, ale także w studniach, studzienkach kanalizacyjnych i w piwnicach. Jego ugryzienie może nie jest groźne dla człowieka bez alergii, ale powoduje silny ból, opuchliznę i zaczerwienienie.
• Sidlisz piwniczny (Amaurobius ferox) - czarny, duży pająk, który upodobał sobie piwnice, jaskinie i miejsca pod kamieniami. Gryzie i zostawia bolesne, swędzące plamy po ataku.
• Krzyżak ogrodowy (Araneus diadematus) - można go spotkać na terenach zielonych (w ogrodach, lasach, zaroślach, na łąkach itp.) oraz w niezamieszkałych budynkach. Gryzie, ale nie jest groźny, chociaż może pozostawić po sobie ślad z niewielką opuchlizną i odczynem zapalnym.
• Tygrzyk paskowany (Argiope bruennichi) - przebywa w miejscach wilgotnych i dobrze nasłonecznionych, na przykład w ogrodach, na łąkach i skraju lasu. Jego ugryzienie można porównać do użądlenia przez osę: pojawia się zaczerwienienie i swędzenie skóry.
• Topik (Argyroneta aquatica) - w dzień przebywa pod wodą, a w nocy poluje na swoje ofiary. Wygląda niepozornie jak na groźnego pająka, ale jego jad jest bardzo silny i ugryzienie wywołuje u człowieka duży ból.
• Kątnik domowy (Eratigena atrica) - uwielbia środowiska zamieszkałe. Nie jest groźny, ale dorosły osobnik może ugryźć i pozostawić na skórze człowieka małą, swędzącą rankę, która przypomina ślad po komarze.
• Tarantula ukraińska (Lycosa singoriensis) - ten największy w Europie Środkowej pająk niedawno dotarł do Polski. Przebywa na terenach suchych i ciepłych: łąkach, pastwiskach i nieużytkach rolnych. Po ugryzieniu na skórze pojawia się zaczerwieniony ślad oraz można odczuwać silny ból. Jej jad nie zagraża zdrowemu, dorosłemu człowiekowi, ale jest niebezpieczny dla alergików, osób starszych oraz dzieci.
• Kolczak zbrojny (Cheiracanthium punctorium) - to tak naprawdę jedyny żyjący naturalnie w Polsce pająk, który jest jadowity. Jego ugryzienie jest groźne dla człowieka i wywołuje objawy zatrucia. Pojawiają się dreszcze, osłabienie, stan zapalny na skórze oraz piekące bóle, które mogą utrzymywać się nawet do dwóch tygodni.

Część pająków, takich jak topik czy kątnik, prowadzi nocny tryb życia.  Oznacza to, że mogą zaatakować człowieka w nocy, ale zazwyczaj nie robią tego dla "przyjemności". 

Jeśli na przykład nieświadomie podczas snu potrącisz ręką lub nogą przechadzającego się pająka, może cię ugryźć. Te zwierzęta raczej niechętnie atakują ludzi. Robią to tylko w wyjątkowych przypadkach, kiedy czują się zagrożone. Wówczas w ramach samoobrony mogą zaatakować, ugryźć i wstrzyknąć jad.

W Polsce do sytuacji ugryzienia przez pająka egzotycznego dochodzi raczej rzadko. Na przykład, gdy ucieknie z terrarium lub przypłynie w kontenerze z produktami z zagranicy. Zdarzały się przypadki ugryzień przez pająka w sklepie podczas kupowania bananów. Odpowiedzialny za atak był pustelnik brunatny - gatunek egzotyczny, który do Polski może dotrzeć właśnie w czasie transportu towarów.

Gdy dojdzie do ugryzienia przez jadowitego pająka egzotycznego, należy jak najszybciej zgłosić się do lekarza lub na pogotowie w celu otrzymania surowicy lub antytoksyny. Na pewno nie wolno używać bandaża, opaski uciskowej, ani przekłuwać, przecinać, przypalać, ściskać czy ssać rany. Dotyczy to zarówno pobytu w Polsce, jak i za granicą. 

Gdy jesteś na wakacjach w egzotycznym kraju, czasami nawet możesz nie zdawać sobie sprawy z ugryzienia przez pająka. Na przykład pustelnik brunatny wychodzi w nocy na poszukiwanie pożywienia i właśnie w tym czasie może chować się w ubraniach, ręcznikach, pościeli i w butach. Wypadki zdarzają się, gdy osoba podczas ubierania się lub nawet podczas snu przyciska pająka do skóry. Ugryzienie nie zawsze jest odczuwane, ponieważ nie jest bardzo bolesne. Ból może rozpocząć się kilka godzin później. 

Najczęstsze zmiany miejscowe to: piekący ból, zaczerwienienie, purpurowa plama, obrzęk, pęcherze, swędzenie i stwardnienie. Po kilku dniach mogą wystąpić inne zmiany, takie jak martwica, ból głowy, ogólne złe samopoczucie, nudności, bóle ciała. Takie sytuacje wymagają natychmiastowego kontaktu z miejscowym lekarzem.

Toksyczne reakcje po ugryzieniu pająka w Polsce są rzadkie, więc jeśli nie jest się alergikiem, nie trzeba się martwić. W większości przypadków po ataku domowych pajęczaków wystarczy przemyć ranę i zrobić ciepły kompres, by złagodzić ból.  Zwykłe ukąszenia pająków, bez ryzyka zatrucia, leczy się miejscowo środkami przeciwbólowymi i przeciwalergicznymi.

Warto pamiętać, że dzieci i osoby starsze są bardziej podatne na powikłania, zwłaszcza gdy mają alergie, nadciśnienie lub choroby serca. W przypadku ukąszenia pająka u niemowlaka należy jak najszybciej skontaktować się z pediatrą i obserwować rozwój choroby, aby zastosować najwłaściwsze leczenie.

Aby zmniejszyć ryzyko ugryzienia przez pająka, zachowaj czujność i pamiętaj o kilku podstawowych czynnościach.

• Unikaj gromadzenia w pobliżu domu kamieni, gruzu, liści i śmieci, które mogą służyć jako schronienie dla tych pajęczaków.
• Utrzymuj ogród, podwórko i trawniki w czystości. 
• Unikaj zasadzania gęstej roślinności wzdłuż ścian i murów z oknami lub drzwiami. 
• Noś rękawice i buty ochronne, gdy pracujesz na zewnątrz.
• Wytrząśnij ubrania i sprawdź buty przed ich założeniem, zwłaszcza jeżeli leżały w piwnicy lub innym ciemnym i chłodnym miejscu.
• Uszczelnij wszystkie rodzaje pęknięć w domu: szczeliny pod parapetami, przy oknach, na ścianach, przy listwach przypodłogowych itp.
• Nie płosz zwierząt takich jak żaby, kury, gęsi, sowy, które są naturalnymi wrogami pająków.

Na koniec pamiętaj o podstawowej zasadzie: gdy widzisz pająka, nie drażnij go. Pozostawiony w spokoju lub przeniesiony bezpiecznie w inne miejsce, nie ugryzie. Dopiero gdy poczuje zagrożenie, będzie się bronił i przejdzie do ataku.