Kątnik. Pająk w naszych domach. Czy jest groźny i gryzie?

Kątnik domowy (Tegenaria domestica) to pająk z rodziny lejkowcowatych. W Polsce wyróżnia się jego dwa główne gatunki:

Pierwszy z nich został opisany przez Carla Ludwiga Kocha w 1843 roku. Swój przydomek "większy" zawdzięcza rozmiarom - ma zazwyczaj około 2 centymetrów długości, ale wraz z odnóżami liczy nawet 10 centymetrów. 

Łatwo go rozpoznać po ciemnobrązowym kolorze ciała pokrytego włoskami. Kątnik domowy większy ma dwie podłużne przepaski na grzbiecie i żółty wzór na odwłoku. Po bokach widoczne są trzy pary jasnych kropek. Na spodniej części ciała przez środek przebiega jaśniejsza przepaska. Pająk ten ma szczękoczułki, aparat gębowy z zębami oraz cztery pary oczu. Mimo to nie widzi dobrze w ciemności, potrafi jedynie zaobserwować punkty świetlne.

Z kolei kątnik domowy mniejszy, jak sama nazwa wskazuje, jest nieco mniejszy od swojego kuzyna. Osiąga wielkość odwłoku do 10-12 milimetrów i rozpiętość odnóży do 8 centymetrów. Ma charakterystyczną twardą powłokę na grzbiecie. Pokrywają ją czarne linie, które przypominają ułożeniem literę "X".  Jego odnóża również są owłosione, przez co u wielu osób spotkanie z kątnikiem wywołuje paniczny strach.

Kątnik domowy to pająk, który przebywa w miejscach zamieszkanych przez ludzi. Może żyć w ogrodzie, ale zdecydowanie częściej wybiera domowe kąty (w końcu nazwa do czegoś zobowiązuje). Preferuje spokojne, ciepłe i suche oraz ciemne miejsca. To dlatego, że kątniki nie cierpią jasnego światła. Można wręcz powiedzieć, że przygód szukają nocą, kiedy w pomieszczeniu robi się ciemno. 

Najczęściej o ich obecności świadczą pajęczyny pozostawione w ciemnych zakątkach piwnicy, garażu, pralni, kotłowni, strychu oraz pod meblami, sufitem, za półkami itp. 

Do spotkania oko w oko z kątnikiem może dojść wtedy, gdy w nocy włączysz światło i osobnik, który nie zdąży uciec do swojej kryjówki, zostanie oślepiony jego blaskiem. Zwykle jednak udaje mu się schować, bo pająki te charakteryzują się dużą szybkością i zwinnością.

Czasami kątniki wychodzą poza teren domu i przebywają w przydomowych ogródkach. Ich pajęczyny można spotkać w szczelinach tarasów, balkonów, przy kwietnikach, kompostownikach i w przydomowych schowkach oraz spiżarniach.

Mimo że kątnik domowy preferuje środowiska zamieszkiwane przez ludzi, tak naprawdę boi się ich obecności. Zdecydowanie stara się unikać spotkania z człowiekiem. 

Dlatego uznaje się je za niegroźne stworzenia o łagodnym usposobieniu. Czy to oznacza, że kątniki domowe nie gryzą? Nie do końca. Otóż, w sytuacji ekstremalnego zagrożenia może zacząć się bronić i potrafi ugryźć. Na przykład, jeśli ktoś próbuje go złapać lub przycisnąć do ściany dłonią, pająk nie pozostanie dłużny i posłuży się swoim aparatem gębowym. Musi mieć jednak silne szczękoczułki, by przebić ludzką skórę. Dlatego nie każdemu osobnikowi się to udaje.

Na szczęście sam jad kątników domowych większych i mniejszych nie jest groźny dla człowieka. Jednak ugryzienie bywa bardzo bolesne. Pozostawiony ślad swędzi. Na jego miejscu pojawia się zaczerwienienie, które zwykle znika samoistnie po kilku dniach. Zagrożenie jest większe dla osób, które są uczulone na jad. Wówczas po ugryzieniu należy niezwłocznie udać się do lekarza, bo po kontakcie organizmu z toksyną może dojść do zagrażającej życiu reakcji alergicznej.

Sieć zbudowana przez kątnika jest pułapką na jego ofiary. W rzeczywistości nie bez powodu upodobał sobie do jej budowy miejsca styku mebli ze ścianą, ściany z sufitem itp. Otóż tworzy swoją sieć pomiędzy tym, do czego może ją łatwo przymocować. 

Sama konstrukcja jest kilkuwarstwowa, dokładnie upleciona. Zwęża się i na końcu ma charakterystyczny lejek. Na jego końcu siedzi ukryty pająk, który przystępuje do ataku, gdy wyczuwa swoją ofiarę. Ta zaplątana w sieć nie może się z niej wydostać, ponieważ przy każdym kolejnym ruchu zapada się pod oczkami i wpada w następne warstwy pułapki. Ofiara zaplątuje się w sieć, a wtedy kątnik wychodzi z ukrycia, przystępuje do ataku i zaciąga zdobycz do lejka.

Jeśli ktoś nie darzy pająków sympatią, a wręcz cierpi na paraliżujący lęk zwany arachnofobią, będzie chciał pozbyć się kątnika domowego ze swojego otoczenia. Mimo wszystko lepiej nie sięgać po drastyczne metody zabijania tego stworzonka. Warto go samodzielnie lub z pomocą kogoś, kto nie ma problemu ze strachem, złapać pająka w szklankę, chusteczkę, gazetę, w słoik itp. i bezpiecznie wynieść na zewnątrz.

Co w sytuacji, gdy w domu zalęgło się wiele kątników, a ich pajęczyny oblepiają liczne miejsca? Można skorzystać z profesjonalnych metod zwalczania pająków, do których zalicza się opryskiwanie mieszkania specjalnymi środkami owadobójczymi, zamgławianie termiczne lub ULV.

Okazuje się, że obecność kątnika w środowisku domowym lub przydomowym nie do końca jest zła. Pająk ten zwalcza bowiem szkodniki, które nie są pożądanymi żyjątkami w tych warunkach, takie jak:

Szybko atakują swoje ofiary i są bardzo skuteczne w usuwaniu plagi niepożądanych owadów. Dlatego lepiej dwa razy zastanowić się, czy rzeczywiście warto wypraszać tego zwinnego bohatera ze swojego domu.