Grzyb babie uszy jest bardzo trujący. Można go pomylić ze smardzem

Piestrzenica kasztanowata (Gyromita esculenta (Pers.) Fr.), choć nazywana „babimi uszami”, przypomina mały, wystający z ziemi móżdżek. Jest to mocno pofałdowana, nieregularna główka tego grzyba. Ma ona do 12 cm wysokości i do 15 cm szerokości. W środku jest bruzdowata i pusta. Główka piestrzenicy kasztanowatej może mieć ciemnoczerwony i kasztanowo-brązowy kolor.

Trzon tego grzyba jest krótki, biały i ma nieregularną powierzchnię. Natomiast miąższ babich uszu wyróżnia przyjemny smak i aromat.

Piestrzenica kasztanowata jest grzybem występującym na półkuli północnej – na obszarach nizinnych i w strefie klimatu umiarkowanego. W Europie jej owocniki pojawiają się wiosną, najczęściej od marca do maja. W Polsce skupiska babich uszu również znajdują się na nizinach oraz w niższych partiach gór.

Piestrzenica kasztanowata to grzyb saprotroficzny. Oznacza to, że czerpie pokarm z martwej materii organicznej – np. z obumarłych drzew. Dlatego jej skupiska pojawiają się na zrębach, na zaoranej, leśnej ziemi i w miejscach, w których wycięto las. Babie uszy często rosną w sąsiedztwie sosen.

Piestrzenica kasztanowata jest trująca. W Polsce jeszcze kilkadziesiąt lat temu uznawano ją za warunkowo jadalną. Jednak dziś wiadomo, że spożycie tego grzyba może doprowadzić do zatrucia, a nawet do śmierci. 

W babich uszach znajduje się gyromitryna (N-metylo-N-formylohydrazon aldehydu octowego). Kiedy związek ten ma kontakt z kwasami żołądkowymi człowieka, jest przekształcany w N-metylohydrazynę (monometylohydrazyny, MMH) i w N-metylo-N-formylohydrazynę (MFH). Obie te substancje są silnie toksyczne dla człowieka. Ponadto związek MFH jest kancerogenem zwierzęcym – jego spożycie zwiększa ryzyko zachorowania na nowotwór.

Objawy zatrucia babimi uszami pojawiają się po 6-24 godzinach po spożyciu grzyba. W tym czasie dochodzi do hemolizy, uszkodzenia wątroby, śledziony i innych narządów wewnętrznych. Pierwszymi objawami zatrucia piestrzenicą kasztanowatą są:

U osób, które zjadły piestrzenicę kasztanowatą, może również dojśćdo zaburzenia funkcji układu nerwowego. Dzieje się tak, gdyż MMH to inhibitor („blokada”) aktywnej formy witaminy B6. Jej niedobór upośledza syntezę m.in. kwasu gammaaminomasłowego (GABA), który jest podstawowym neuroprzekaźnikiem o działaniu hamującym.

Dlatego zatrucie babimi uszami może objawiać się także:

Zjedzenie piestrzenicy kasztanowatej może skończyć się również zapadnięciem w śpiączkę. Do zgonu po spożyciu grzyba dochodzi zwykle między 5 a 7 dobą. Jeżeli chory przeżyje ten krytyczny okres, to jego szanse na powrót do zdrowia wzrastają.

Po zebraniu wywiadu i po badaniu pacjenta, na podstawie których diagnozuje się zatrucie babimi uszami, przeprowadza się płukanie żołądka. Lekarz decyduje o dalszym sposobie leczenia po ocenie stanu chorego.

W przypadku niektórych pacjentów stosuje się m.in. terapię witaminą B6 – w większych dawkach. Ma ona na celu łagodzenie objawów neurologicznych zatrucia piestrzenicą kasztanowatą.

Piestrzenica kasztanowata i smardz odrobinę różnią się od siebie fakturą główki. Babie uszy na pierwszy rzut oka przypominają miniaturowy ludzki mózg. Główki tych grzybów są mocno pofałdowane, a między fałdami znajdują się małe jamki. Natomiast smardze są nieco podobne do plastra miodu. Ich trzon jest dłuższy niż w przypadku babich uszów, a ich pofałdowane główki mają nieregularne jamki oddzielone żeberkami.

Te dwa grzyby o niemal bliźniaczym wyglądzie różnią się od siebie również kolorem. Babie uszy są brązowo-purpurowe, ciemnoczerwone, kasztanowe. Smardze mają szary, białawy lub ciemnobrązowy kolor.

Piestrzenica kasztanowata to zabójczy grzyb, który dobrze udaje leśny przysmak. Jest podobna do smardzów, których… nie możesz zbierać w polskich lasach. Jest to zabronione przez przepisy, gdyż grzyby te znajdują się pod częściową ochroną.

Dlatego nie daj się skusić pięknie wyglądającemu w lesie smardzowi – nie łam przepisów, ponieważ może okazać się to, że to leśna pułapka.