Czy powrót do korzeni i natury może zastąpić przemysłowe rolnictwo?

• Czym charakteryzuje się przemysłowe rolnictwo?
• Ekologiczna żywność to szansa na zdrowie i ochrona klimatu
• Zrównoważone rolnictwo blisko nas: miejskie farmy, hydroponika, biodynamika

Rolnictwo uprzemysłowione powstało w XX w. w odpowiedzi na rosnące zapotrzebowanie na tanią żywność i ciągle zwiększającą się populację. Takie rolnictwo charakteryzuje się masową skalą produkcji, mechanizacją, czyli wykorzystaniem maszyn i ujednoliceniem produktów - warzywa powinny mieć "idealny" kształt i kolor i powinny wyglądać jednakowo. 

Rolnictwo na taką skalę uprawia się zwłaszcza w Ameryce Północnej i Europie Zachodniej. W Azji masowo uprawia się niektóre z roślin, takie jak ryż, bawełnę, kawę czy pszenicę, ale uprawy często mają charakter nieprzemysłowy. Rolnictwo masowe konkuruje z rolnictwem ekologicznym i są to dwa różne typy. 

Plusy rolnictwa przemysłowego

• stosowanie nowych technologii
• gospodarowanie nawet mniej żyznych gleb
• zmniejszenie chorób roślin
• rozwój rolniczych i pozarolniczych działalności
• wysokie plony uzyskane niskim kosztem
• redukcja problemu niedożywienia i głodu
• obniżenie cen płodów rolnych

Niestety, rolnictwo przemysłowe ma jednocześnie (o) wiele (więcej) wad.

Wady rolnictwa przemysłowego

• stosowanie chemikaliów, takich jak pestycydy
• tworzenie roślin genetycznie zmodyfikowanych (GMO)
• zanieczyszczenie gleb i wód chemikaliami (prowadzące do eutrofizacji wód)
• konsumpcyjny styl życia, wynikający z nadmiaru żywności
• wzrost skali marnowania jedzenia już na etapie gospodarstw rolniczych
• wzrost zanieczyszczenia powietrza powodowany użyciem paliw kopalnych
• ryzyko wyjałowienia gleb
• tworzenie monokultur, która zmniejsza bioróżnorodność
• industrializacja wsi
• monopolizacja rynku rolnego
• masowa hodowla zwierząt, w której prawa zwierząt nie istnieją, napędza zmiany klimatu, powoduje wzrost chorób i śmiertelności zwierząt, wymaga używania antybiotyków
• takie rolnictwo przyczynia się do przyspieszenia globalnego ocieplenia

Czy rolnictwo ekologiczne jest rozwiązaniem na te problemy?

To idealny moment na wdrożenie rolnictwa ekologicznego na dużą skalę. Może rzec, że w świetle zanieczyszczeń środowiska, zaniku dobrostanu zwierząt i postępujących zmian klimatu, to najlepszy czas. 

W rolnictwie ekologicznym dominują metody nastawione nie na jak najwyższe zbiory, a te, dążące do produkcji zdrowej żywności “bez chemii". Pod tym hasłem kryje się np. zakaz stosowania syntetycznych pestycydów i zastępowania ich naturalnymi alternatywami. Ekologiczne uprawy mają mieć też najlepiej neutralny lub korzystny wpływ na gleby i całe środowisko. Ta forma ma służyć także:

• odpowiedzialnemu wykorzystaniu energii i zasobów naturalnych
• utrzymaniu bioróżnorodności 
• zachowaniu regionalnej równowagi ekologicznej
• poprawie żyzności gleby
• utrzymaniu jakości wody.
  

Ponadto przepisy dotyczące rolnictwa ekologicznego zachęcają do przestrzegania wysokich standardów dobrostanu zwierząt i wymagają od rolników zaspokojenia konkretnych potrzeb behawioralnych zwierząt. Oznacza to, że w ekologicznym rolnictwie zwierzę nie jest traktowane jak rzecz, nie spędza całego życia w klatce bez dostępu do światła i możliwości poruszania się. W związku z ustaleniami na szczeblu europejskim epoka klatkowa ma zakończyć się w 2027 r. 

Przepisy Unii Europejskiej dotyczące rolnictwa ekologicznego określają też jasno struktury produkcji towarów ekologicznych w całej UE. Celem jest zaspokojenie popytu na prawdziwe produkty ekologiczne, przy jednoczesnym zapewnieniu uczciwego rynku producentom, dystrybutorom i sprzedawcom.

Ekologiczna żywność nie jest nowym trendem, który pojawił się nagle i zniknie szybko. To realna szansa na rozwiązanie globalnych problemów społecznych; gospodarczych i żywnościowych. Sektor ekologicznego rolnictwa rozwija się coraz szybciej i nie dotyczy już tylko odpowiednio certyfikowanych produktów. Ważne jest uprawianie organicznej i wolnej odchemii żywności. Mniejsze gospodarstwa czy rdzenne ludności robią to już od lat - nie są nastawieni na jak największy zysk niskim kosztem, a na uprawy w zgodzie z naturą. To właśnie z tradycyjnych, zrównoważonych praktyk, jakie stosowali nasi przodkowie jeszcze przed epoką przemysłową, powinniśmy brać przykład. 

Jakie są inne zrównoważone formy rolnictwa?

Permakultura - to rodzaj ekologicznego projektowania środowiska, w którym systemy rolnicze regulują się samodzielnie na wzór naturalnych ekosystemów. Np. jeśli zasadzimy obok siebie tzw. trzy siostry, czyli dynię, kukurydzę i pnącą fasolę, stworzymy ekosystem, który wspiera się naturalnie. Założeniem permakultury jest troska o ziemię (glebę), ludzi i niemarnowanie nadmiaru, jaki podarowała nam natura. Permakultura dąży do równowagi pomiędzy potrzebami człowieka a naturą. 

Jej celem jest uczynienie ludzi bardziej samowystarczalnymi oraz odpowiedzialnymi zarówno za swój ogród, jak i cały ekosystem. Permakultura to także powrót do korzeni w użytkowaniu ziemi, a zarazem przeciwieństwo  rolnictwa przemysłowego.

Farmy miejskie i kooperatywy - to zazwyczaj oddolnie organizowane przedsięwzięcia, których głównym celem jest dostarczanie i dzielenie się świeżymi, organicznymi produktami, głównie jarzynami i owocami. Agrihood, czyli farma w środku miasta, ma ułatwić dostęp do dobrych jakościowo produktów mieszkańcom miast. Nie znaczy to, że farma miejska zloklizowana jest w samym centrum miasta. Zazwyczaj takiej pola uprawne znajdują się na obrzeżach miast, a następnie plony są przewożone do kooperatyw, które rozdzielają/sprzedają jedzenie. Plusem idei farm miejskich jest opcja skorzystania z barteru - w zamian za pracę, otrzymujesz porcję warzyw.

Hydroponika - jest jedną z form ekologicznego i minimalistycznego rolnictwa. Ta zrównoważona metoda nie wymaga użycia gleby, a jedynie mineralnego roztworu ze składnikami odżywczymi, wody oraz specjalnych naczyń. Uprawy hydroponiczne stają się coraz bardziej popularne w miejscach, w których korzysta się z energii odnawialnej, ponieważ doświetlanie roślin wymaga zużycia energii. W ten bezglebowy sposób można wyhodować zioła, warzywa i kwiaty.

Rolnictwo biodynamicze - bazuje na zasadach biodynamiki i wykorzystuje techniki zgodne z naturalnymi cyklami w przyrodzie. Ten rodzaj rolnictwa ma być bezpieczny dla środowiska i zarazem dobrym dla zdrowia. Biodynamika w rolnictwie czerpie też z prastarej wiedzy, rytuałów i minimalistycznych rozwiązań. Rolnictwo biodynamiczne nie powinno ingerować w naturę, a wspierać ją. W ogrodzie biodynamicznym wykorzystuje się naturalne metody nawożenia i ochrony roślinności. 

Przeciwieństwem rolnictwa biodynamicznego jest przemysłowa uprawa roślin nastawiona na jak największe plony (np. hodowla palm oleistych) i wykorzystująca synetyczne środki ochrony roślin.