Zaraza ziemniaczana na pomidorach. Objawy i zwalczanie. Czym pryskać?

Zaraza ziemniaczana to potoczna nazwa zakażenia roślin z rodziny psiankowatych przez grzyba Phytophthora infestans. Choroba pojawia się na polskich uprawach praktycznie każdego roku, ale jej intensywność jest ściśle powiązana z pogodą w danym sezonie. 

Szybkiemu rozwojowi zarazy na pomidorach i ziemniakach sprzyja duża ilość wilgoci - najczęściej problemy pojawiają się po ulewnych opadach deszczu. Zarodniki grzyba wywołującego chorobę najszybciej rozwijają się w temperaturze ok. 20 stopni - do pojawienia się pierwszych zmian widocznych gołym okiem wystarczy zaledwie kilka godzin. 

Zaraza jest niestety odporna również na niższe temperatury, może rozwijać się nawet w okolicach zera stopni i przetrwać nawet w zmarzniętej glebie. To informacja ważna w kontekście zapobiegania zarażeniu już na etapie planowania upraw. Metodami prewencji i leczenia pomidorów w przypadku zakażenia zajmiemy się w ostatnim akapicie. 

Zanim przejdziemy do sposobów radzenia sobie z zarazą ziemniaczaną na pomidorach, musimy upewnić się, że to ona zaatakowała nasze uprawy. W innym razie metody zwalczania grzyba mogą okazać się nieskuteczne, a nawet pogorszyć stan roślin, które źle zdiagnozowaliśmy. 

W przypadku pomidorów Phytophthora infestans atakuje całą naziemną część rośliny - także owoce, nawet w okresie czerwienienia tuż przed zbiorami. Porażone owoce nie nadają się do spożycia, ani do uratowania. Nawet niewielkie zmiany na zewnątrz mogą iść w parze z zakażeniem miąższu. Często po rozcięciu pomidory okazują się gotowe tylko do wyrzucenia.

Najczęstsze objawy zarazy ziemniaczanej na pomidorach to:

1. Zgniłozielone i szare, nieregularne plamy na liściach, pędach i owocach.
2. Przebarwienie plam na czarny, brunatny kolor przy jednoczesnym zamieraniu pierwszych pędów.
3. Zmiany chorobowe pojawiają się najpierw w wierzchołkowej części liści i pędów.
4. Na granicy tkanek chorych i zdrowych zauważalny białawy nalot (pleśń).
5. Pomidory wydają się być poparzone i zgniłe.
6. Owoce, nawet jeśli są już zaczerwienione, są silnie atakowane przez grzyby.

Czytaj też: Dlaczego usychają i opadają kwiaty pomidorów?‌ To zły znak

Całe rośliny często giną w przeciągu zaledwie kilku dni. Szczególnie przy dużej wilgotności choroba postępuje bardzo szybko, a na pomidorach pojawia się charakterystyczny biały nalot. Zarazę ziemniaczaną najłatwiej rozpoznać po liściach krzewów - pojawiają się na nich wodniste, szarozielone, stopniowo brązowiejące plamy, które szybko powodują ich usychanie. W obrębie zmian wyraźnie widać ciemne, niemal czarne unerwienie liści pomidorów. 

Jeśli zaobserwujemy takie zmiany, powinniśmy natychmiast udać się do najbliższego sklepu ogrodniczego i wyposażyć w odpowiednie opryski. Tylko w ten sposób będziemy mogli uratować chociaż część upraw, aczkolwiek nawet zastosowanie środków chemicznych nie daje pełnej gwarancji sukcesu.

Zarazie ziemniaczanej zdecydowanie łatwiej zapobiegać, niż mierzyć się z nią kiedy oznaki pojawią się już na roślinach. Aby zminimalizować ryzyko zaatakowania pomidorów przez grzyba, już od pierwszych dni sezonu warto podejmować odpowiednie działania ochronne. 

Przede wszystkim - dobrze rozplanuj uprawy! Nigdy nie sadź pomidorów obok ziemniaków, w tym przypadku świetnie sprawdzają się zasady uprawy współrzędnej, która nakazuje sadzić w dużej odległości gatunki atakowane przez te same patogeny. Tak jest w przypadku pomidorów i ziemniaków, ale także ogórków czy papryki. Dobrze sprawdza się za to towarzystwo czosnku i selera, które zdają się zmniejszać wpływ i ryzyko zakażenia zarazą ziemniaczaną. 

Jednocześnie, przy planowaniu warto też wziąć pod uwagę układ zasadzenia z poprzedniego sezonu. Jeśli w danym miejscu rok temu rosły ziemniaki pod żadnym pozorem nie umieszczaj tam pomidorów. Zarodniki grzybów wywołujących zarazę prawdopodobnie nadal znajdują się w glebie. 

Grzyby Phytophthora infestans uwielbiają wilgoć. Istnieje silna korelacja między ilością opadów a częstotliwością i intensywnością zakażenia pomidorów i ziemniaków. Zakrywanie krzewów przed deszczem, o ile nie są to pojedyncze i niewielkie sztuki, może okazać się problematyczne. 

Warto jednak zadbać o właściwe podlewanie pomidorów w suche dni, aby dodatkowo nie zwiększać ryzyka własnymi działaniami. Podlewając pomidory nie spryskuj liści rośliny, wodę dostarczaj bezpośrednio pod krzewy. 

W profilaktyce mamy możliwość zastosowania metod naturalnych, m.in. oprysku z pokrzywy lub gnojówki ze skrzypu. Musimy jednak zdawać sobie sprawę, że w przypadku porażenia pomidorów zarazą ziemniaczaną skuteczność naturalnych metod będzie mizerna. 

Jeżeli krzewy już noszą na sobie widoczne znamiona choroby, powinniśmy zdecydować się na opryski na bazie:

• miedzi;
• azoksystrobiny.

Opryski zawierającymi miedziany (związki miedzi) stosuje się dość często w ramach przeciwgrzybiczej profilaktyki. To także jedne z najskuteczniejszych produktów przeznaczonych bezpośrednio do leczenia zarazy, a nie tylko jej zapobieganiu. Część z takich preparatów jest dopuszczona do użytku także w rolnictwie ekologicznym - miedź to w końcu pierwiastek powszechnie występujący w naturze, a także w ludzkich organizmach. 

Druga propozycja nie jest równie ekologiczna, jednak odpowiednio rozcieńczony koncentrat, który możemy nabyć w sklepie nie stanowi zagrożenia dla zdrowia i życia człowieka. 

Azoksystrobina to substancja silnie grzybobójcza, która działa wgłębnie - wnika w strukturę liści, łodygi i korzeni owoców eliminując zarodniki grzybów. Ma jednak niewielką toksyczność dla ssaków, badania przeprowadzone na myszach wykazały, że śmiertelna dawka to ok. 5000 mg/kg masy ciała - człowiek o masie 60 kg musiałby zjeść ponad 300 g tej substancji. Opryski należy wykonywać w okresach poza aktywnością pszczół.

Najlepsze efekty odniesie oczywiście połączenie opisanych powyżej metod - zarówno naturalnych jak i tych z użyciem preparatów chemicznych. Nie wszystkie opryski są złe i szkodliwe, praktycznie wszystkie takie substancje dopuszczone do użytku na europejskim rynku i odpowiednio stosowane stwarzają ryzyko mniejsze, niż spożycie owoców pomidora skażonych zarazą ziemniaczaną. 

Zjedzenie nawet jednego, niewielkiego owocu, w którym obecne były zarodniki grzybów, może prowadzić do silnego zatrucia i reakcji alergicznej - u osób wrażliwych nawet do wstrząsu anafilaktycznego. Wszyscy mogą być niemal pewni kłopotów żołądkowych - biegunki, wymiotów i ostrego bólu brzucha, który często idzie też w parze z wysoką gorączką. 

C‌zytaj także:

Jak sprawdzić, czy owoce i warzywa są skażone pestycydami?

Zrobił zakupy, w domu przeżył szok. W brokułach był wąż

Co zrobić, żeby nie było pustych kwiatów w pomidorach? Opadanie kwiatów pomidorów

Zobacz też: