Katar i kaszel. Jakie rośliny i zioła są dobre na przeziębienie?

Przeziębienie to infekcja wirusowa, która najczęściej atakuje błony śluzowe nosa, gardła i krtani. Objawia się katarem, kaszlem, bólem głowy i uczuciem rozbicia. Choć przebieg choroby jest zwykle łagodny, odpowiednie wsparcie organizmu może przyspieszyć powrót do zdrowia. Wiele badań naukowych potwierdza, że w tym skutecznie pomagają zioła. Łagodzą podrażnienia błon śluzowych, pobudzają wydzielanie śluzu w drogach oddechowych, ułatwiają odkrztuszanie oraz wspomagają odporność. Współczesne badania farmakologiczne potwierdzają, że wiele tradycyjnych roślin leczniczych zawiera bioaktywne związki, m.in. flawonoidy, śluzy, saponiny i olejki eteryczne, które realnie wpływają na przebieg infekcji. Po jakie więc zioła sięgać podczas przeziębienia?

W domowej apteczce warto mieć przede wszystkim kwiaty lipy. Co prawda jest już za późno na ich zbiór (kwiaty lipy zbiera się w czerwcu i lipcu), to warto wiedzieć, że zawierają śluzy roślinne, flawonoidy, kwasy fenolowe oraz olejki eteryczne. Dzięki tym składnikom napar z lipy działa napotnie, lekko uspokajająco i przeciwzapalnie. W badaniach z 2011 roku opublikowanych w "Pharmacognosy Reviews" wykazano, że ekstrakty z lipy mogą łagodzić objawy infekcji dróg oddechowych, zmniejszać stan zapalny oraz wspomagać regenerację błon śluzowych gardła.

Co więcej, lipa ma właściwości lekko rozkurczowe, co przynosi ulgę przy suchym, męczącym kaszlu. Napar z kwiatów lipy, pity regularnie w pierwszych dniach przeziębienia, może wspierać organizm w naturalnym obniżaniu gorączki i ułatwiać zasypianie.

Do najlepiej przebadanych roślin o działaniu przeciwwirusowym należy czarny bez. Jego owoce i kwiaty zawierają antocyjany, flawonoidy i kwasy fenolowe, które wspomagają układ odpornościowy i hamują namnażanie wirusów. Potwierdzają to badania. W przeprowadzonym w 2016 roku przez Tiralongo i opublikowane w czasopiśmie "Nutrients" wykazano, że suplementacja ekstraktem z czarnego bzu u podróżnych przeziębionych skracała średni czas trwania infekcji o około dwa dni. Co więcej, łagodziła nasilenie objawów w porównaniu z grupą placebo.

Inne analizy sugerują, że antocyjany z owoców bzu czarnego mogą wzmacniać odpowiedź immunologiczną poprzez zwiększenie produkcji cytokin i aktywację komórek NK (natural killer). Badania wykazały, że ekstrakt z czarnego bzu może zwiększać produkcję cytokin nawet 6,2-krotnie. Poza tym czarny bez może zwiększać liczbę limfocytów Th1, które są kluczowe dla odporności komórkowej. W praktyce syrop lub napar z czarnego bzu wspiera odporność i łagodzi objawy infekcji, a stosowany profilaktycznie może zmniejszać ryzyko zachorowania w sezonie przeziębień.

Kolejne zioła pomocne w walce z przeziębieniem to tymianek. Ten to jeden z najsilniejszych ziół o działaniu antyseptycznym i wykrztuśnym. Zawarty w nim tymol i karwakrol mają właściwości bakteriobójcze i rozkurczowe. W połączeniu z podbiałem bogatym w śluzy roślinne tworzą skuteczny duet na kaszel mokry i suchy.

Badanie opublikowane w "Advances in Therapy" z 2006 roku wykazało, że preparaty zawierające tymianek i podbiał zmniejszały częstotliwość kaszlu i poprawiały komfort oddechowy u pacjentów z ostrym zapaleniem oskrzeli. Działanie to wynika z synergii obu roślin. Tymianek rozrzedza wydzielinę, a podbiał łagodzi podrażnienia błon śluzowych.

Warto jednak pamiętać, że podbiał zawiera alkaloidy pirolizydynowe. Dlatego jego długotrwałe stosowanie nie jest zalecane i powinno być ograniczone czasowo i skonsultowane z lekarzem, zwłaszcza w przypadku chorób wątroby, ciąży, karmienia piersią oraz u dzieci.

Imbir odgrywa ważną rolę nie tylko w kuchni, ale i w profilaktyce infekcji. Jego korzeń zawiera gingerole, shogaole i zingeron, czyli substancje o silnym działaniu przeciwzapalnym i przeciwwirusowym. W badaniu "International Journal of Preventive Medicine" w 2013 potwierdzono, że ekstrakty z imbiru mogą hamować namnażanie wirusa RSV, odpowiedzialnego za infekcje dróg oddechowych.

W połączeniu z miodem imbir działa podwójnie. Przede wszystkim rozgrzewa, łagodzi ból gardła i wspiera odporność. Miód natomiast, zgodnie z przeglądem badań opublikowanym w "Cochrane Database of Systematic Reviews" z 2018 roku potwierdza, że może być skuteczniejszy w łagodzeniu kaszlu nocnego u dzieci niż niektóre syropy dostępne bez recepty.

Jakie zioła są dobre na przeziębienia? W chwilach słabości warto również sięgać po szałwię lekarską. Ta zawiera olejki eteryczne, garbniki i kwasy fenolowe, które wykazują działanie przeciwbakteryjne i ściągające. Napary lub płukanki z szałwii pomagają w bólu gardła, zapaleniu migdałków i infekcjach jamy ustnej.

Z kolei eukaliptus jest bogaty w eukaliptol. A to związek, który rozrzedza wydzielinę w drogach oddechowych i działa przeciwzapalnie. W badaniach opublikowanych w "Respiratory Medicine" w 2010 roku wykazano, że inhalacje z eukaliptolu mogą łagodzić objawy zapalenia zatok oraz poprawiać drożność nosa. Połączenie szałwii i eukaliptusa sprawdza się zwłaszcza w postaci parówek lub płukanek, przynosząc ulgę przy zatkanym nosie i chrypce.

Warto na koniec podkreślić, że choć zioła są naturalne, nie zawsze są w pełni bezpieczne dla każdego. Niektóre z nich mogą bowiem wchodzić w interakcje z lekami (na przykład imbir z lekami przeciwzakrzepowymi), inne są przeciwwskazane w ciąży lub u małych dzieci. Dlatego przed rozpoczęciem stosowania preparatów ziołowych warto skonsultować się z farmaceutą lub lekarzem. To nic nie kosztuje, a o bezpieczeństwa warto dbać zawsze, także w przypadku ziół.

Fitoterapia, czyli ziołolecznictwo, stanowi wartościowe wsparcie w leczeniu przeziębienia. Zioła takie jak lipa, czarny bez, tymianek, podbiał, imbir, szałwia i eukaliptus mają udokumentowane działanie łagodzące kaszel, katar i ból gardła. Włączenie ich do codziennej rutyny w formie naparów, inhalacji czy syropów może skrócić czas trwania infekcji i poprawić samopoczucie. Najważniejsze jednak, by stosować zioła z rozwagą i świadomością ich działania.