Krwiste oczy i mnóstwo zębów. Nareszcie wiemy, skąd wzięła się w głębinach

Nazwa wampirzyca piekielna, jej wygląd i tajemniczość robią wrażenie. Charles Beebe, który w latach trzydziestych zszedł batyskafem na głębokość ponad 900 metrów w okolicach Bermudów, napotkał tego głowonoga i opisał go tak: "bardzo mała, ale straszna ośmiornica, czarna jak noc, ze szczękami białymi jak kość słoniowa i krwistoczerwonymi oczami".

Ten opis z 1934 r. nie jest do końca precyzyjny, gdyż wampirzyca piekielna nie jest ośmiornicą. Ma osiem ramion jak ona, ale uważa się ją za formę przejściową ewolucyjnie między ośmiornicami a dziesięciornicami, takimi jak kałamarnice.

W zasadzie zoologowie mają ogromny kłopot z jej klasyfikacją - raz, że wiedza o wampirzycy jest znikoma, a dwa - to reliktowy gatunek. Ostatni reprezentant tej prastarej grupy mięczaków zachował się w głębinach wielu oceanów, ale jej przodkowie dawno wymarli.

Do tej pory jednak nie byliśmy świadomi, jak niezwykłym posłańcem z przeszłości jest ten mięczak. Widziano w nim zwierzę z piekła rodem, tymczasem ono jest rodem z prehistorii.

Informowaliśmy w Zielonej Interii o tym, że skamieniałości mezozoicznego głowonoga sprzed 183 mln lat odkryto we wsi Bascharage, w południowo-zachodnim Luksemburgu. Jak podaje "National Geographic", udało się sporządzić pełen obraz tego wymarłego zwierzęcia, które - jak się okazuje - miało tylko cztery ramiona.

Teraz "Science" donosi o tym, że właśnie dzięki wampirzycy piekielnej udało się zsekwencjonować największy genom głowonoga w dziejach. Pozwoliła na to próbka od osobnika z okolic Japonii z zachodniego Oceanu Spokojnego.

"Ponieważ obecnie nie jesteśmy w stanie uzyskać dodatkowych próbek dla tego rzadkiego gatunku głębinowego, dane dotyczące konformacji chromosomów nie są jeszcze osiągalne" - piszą naukowcy z Uniwersytetu Wiedeńskiego.

Przypomnijmy, że wampirzyca piekielna nie jest ani kałamarnicą, ani ośmiornicą. Stanowi zupełnie odrębną grupę głowonogów. Rząd wampirzyc nie jest bliżej spokrewniony z żadną inną grupą mięczaków, ale jednak zachował zaskakująco przypominającą kałamarnicę architekturę chromosomów.

Może to sugerować, że mamy do czynienia z układem znanym, którym dysponowali przodkowie współczesnych ośmiornic i kałamarnic. Skamieniałości prehistorycznych głowonogów zachowują się rzadko z uwagi na miękkie tkanki tych zwierząt. Jeżeli już, to znajdowane są muszle.

Znamy już siedem rodzin należących do rzędu wampirzyc, z czego sześć wymarło, a ostatnia - siódma - ma tylko tę jedną przedstawicielkę, spotykaną na sporych głębokościach wielu oceanów. Potrafi być agresywna i przyjmować postawę obronną, ale nie jest zwierzęciem groźnym.

Wiemy, że sama pada ofiarą rekinów, kaszalotów i innych waleni. Czym się za to żywi? Nie do końca jest to jasne, zapewne innymi niedużymi zwierzętami morskimi jak skorupiaki, widłonogi, parzydełkowce, może małe ryby.

Założenia, że wampirzyca piekielna może zawierać w swym ciele informacje genetyczne o pochodzeniu tych morskich bezkręgowców okazały się słuszne. Gatunek ten pamięta epokę sprzed 300 mln lat, gdy głowonogi nie były zróżnicowane, nie rozdzieliły się na ośmiornice, dziesięciornice i inne.

Oleg Simakov z Uniwersytetu Wiedeńskiego mówi, że wampirzyca swym genomem ujawnia sekrety ewolucyjne tłumaczące jak różne linie rozwojowe mogły wyłonić się ze wspólnego przodka.

A warto dodać, że genom wampirzycy piekielnej jest wręcz ogromny. Kilkukrotnie większy od innych głowonogów, nawet mątw i kałamarnic. Wampirzyca ma wiele identycznych DNA, powtarzających się wciąż i wciąż.

Pokazuje, że chociaż dzisiaj ośmiornice różnią się od kałamarnic, to na wczesnych etapach ewolucji morskich mięczaków były do nich podobne pod względem struktury chromosomów. Następnie ośmiornice specjalizowały się genetycznie w ramach adaptacji środowiskowych, a wampirzyce - nie. Pozostały niezmienne, a ich genom duplikował się i rozrastał. Dzisiaj są informacją z przeszłości o tym, jak ewolucja głowonogów się zaczęła.