Bociany
Bociany (Ciconiidae) to ptaki o długich nogach, szyi i dziobie, przystosowane głównie do błotnistych i wodnych siedlisk, gdzie żerują na rybach, żabach, gryzoniach i innych małych zwierzętach. Bociany są znane z długich migracji między miejscami lęgowymi i zimowymi. W Polsce najbardziej znane są bociany białe (Ciconia ciconia), które gniazdują na dachach, kominach oraz specjalnie przygotowanych platformach. Są powszechnie uważane za symbol szczęścia.
Bociany - najważniejsze informacje
Bociany — występowanie i środowisko
Bociany występują głównie na terenie podmokłym, zazwyczaj w pobliżu obszarów rolniczych. Ptaki budują gniazda na wysokich drzewach, kominach budynków gospodarczych czy na słupach trakcji energetycznych.
Rzadko występują w miastach, a jeśli już, to w mniejszych miejscowościach, w których mogą łatwo znaleźć pożywienie.
Bociany wiosną i latem można spotkać na terenie Europy (wyjątki to Wyspy Brytyjskie oraz Półwysep Skandynawski). Na zimę wędrują do Azji Mniejszej i Afryki Północnej, gdzie pozostają do kolejnego roku, aby powrócić do Europy.
Bociany — tryb życia i zachowanie
Bociany są bardzo towarzyskie, często tworzą liczne stada. Wspólnie z innymi przedstawicielami tej rodziny żerują lub migrują. Zdarza się, że w jednym miejscu gromadzi się nawet setka osobników.
Wbrew pozorom bociany nie łączą się w pary na całe życie. Zdarza się, że te same ptaki spotykają się co rok. Jednak jeśli z jakiegoś powodu do samica nie dołączy do partnera, samiec może zawrzeć nowy związek. To, czy bocian nie pozostanie sam, zależy od tego jak przygotuje gniazdo. Jeśli trafi w upodobania "pani bocianowej", jest szansa, że stworzy nową parę.
Bociany przylatują do Polski wiosną. Pierwsze pojawiają się samce, które odbudowują stare gniazdo i czekają na partnerkę. Następnie przystępują do lęgu. Pierwsze jaja pojawiają się w drugiej połowie kwietnia. Po ok. 33-34 dniach wykluwają się młode, które po kolejnych 60-65 dniach opuszczają gniazdo i wędrują do ciepłych krajów.
Dorosłe osobniki spędzają w Polsce ok. 5 miesięcy. W połowie sierpnia wracają do Afryki i Azji.
Bociany — anatomia
Bociany są bardzo charakterystycznymi ptakami, które są od dawna kojarzone z polską wsią. Oto ich najważniejsze cechy.
- Stojący biały bocian ma ok. 80 cm wysokości. Może ważyć od 2,7 do 4,5 kg. Rozpiętość jego skrzydeł wynosi do ok. 2 metrów.
- Całkowita długość ciała bociana może sięgać od 55 do 160 cm.
- Bociany mają bardzo długie nogi, szyję i spiczasty dziób. Ich kolor zależy od podaży karotenoidów w diecie. Np. hiszpańskie okazy, które żywią się rakiem Procambarus klarkii, mają znacznie jaskrawszy, bo czerwony kolor.
- Samce bocianów białych są większe od samic. W wyglądzie są bardzo podobne do siebie, dlatego trudno je rozróżnić, gdy są same.
- Bociany nie wydają dźwięków ani nie śpiewają, ponieważ nie mają strun głosowych. Niektóre gatunki wyłącznie klekoczą, czyli szybko uderzają dziobem o siebie.
- Podczas lotu ptaki mają wyciągniętą szyję oraz nogi. Są ułożone poziomo, dzięki czemu mogą szybować w powietrzu.
- Bocian przed poderwaniem się do lotu podskakuje.
- Ptaki podczas lotu oszczędzają dużo energii dzięki szybowaniu między powietrznymi kominami. W rezultacie mogą długo frunąć nad morzami.
Ochrona i zagrożenia dla bocianów
Bociany nie są zagrożone wyginięciem. Jednak od 100 lat ich populacja stale się zmniejsza. Wynika to przede wszystkim z coraz mniejszej ilości obszarów do życia. Ptaki mają problem z dostępnością do nich z powodu postępującej industrializacji i zmian w rolnictwie, np. wysuszania łąk pod uprawę kukurydzy. W rezultacie jest coraz mniej miejsc do żerowania, co utrudnia bocianom przetrwanie.
Bardzo niebezpieczne dla ptaków są także śmieci oraz przewody elektryczne. Zdarza się, że bociany budują gniazda np. z plastikowych reklamówek, w które młode zaplątują się i umierają. Często te zwierzęta ponoszą śmierć w wyniku kolizji z napowietrznymi liniami elektroenergetycznymi.
W Polsce bocian biały jest objęty ochroną prawną od 1952 roku.
Obowiązuje także program pod nazwą "Program Ochrony Bociana Białego i Jego Siedlisk". Wśród obszarów specjalnej ochrony można wymienić np. Biebrzański Park Narodowy czy Narwiański Park Narodowy. W wyniku podjętych działań stan populacji jest uznawany za stabilny.
Czy bociany wyrzucają pisklęta z gniazda?
Zdarza się, że bociany same wyrzucają młode z gniazda lub je… połykają. Ptaki robią to, aby zwiększyć szanse na przeżycie najsilniejszych okazów. Dzięki redukcji piskląt dorosłe okazy mają mniej dziobów do wykarmienia.
Jednak młode mogą padać także ofiarą obcych bocianów, które odwiedzają pobliskie gniazda i zrzucają pisklęta. W ten sposób powiększają swój rewir pokarmowy, o ten, który zajmowała „eksmitowana” rodzina.
Ile żyją bociany?
Bociany osiągają dojrzałość płciową po 2-3 latach. Maksymalna długość ich życia wynosi średnio ok. 8-9 lat. Jednak odnotowano również okaz, który przeżył aż 39 lat!
Czy wszystkie bociany mają gniazda?
Nie wszystkie bociany budują gniazda. Młode osobniki, a także te, które straciły lęg, często przebywają w zagajnikach koło łąk lub na samotnych drzewach.
Czy tylko samica wysiaduje jaja?
Jajami opiekują się na przemian samica z samcem. Bociany regularnie się zmieniają, dzięki czemu mogą rozprostować skrzydła i napełnić brzuch.
Co jedzą bociany?
Bociany są mięsożerne. Zazwyczaj polują na małe zwierzęta, które przebywają w płytkiej wodzie i niskich zaroślach. Są to np. dżdżownice, owady, żaby, krety, ryjówki, a nawet nornice. Jeśli wokół nie ma wystarczająco jedzenia, mogą polować także na jaja innych gatunków, ryby, skorupiaki czy mięczaki.
