Raki
Raki (Astacus) to grupa skorupiaków z rzędu dziesięcionogów, obejmująca wiele różnych gatunków, zarówno słodkowodnych, jak i słonowodnych. Charakteryzują się obecnością twardych pancerzy (skorup), dwóch dużych szczypiec oraz segmentowanego ciała.
Raki - najważniejsze informacje
Najstarsze skamieniałości rakowatych odkryto w Azji. Uważa się, że to właśnie stamtąd skorupiaki te rozprzestrzeniły się na pozostałe kontynenty.
Polskie rodzime gatunki raków (rak błotny, rak szlachetny) żyją tylko w czystych jeziorach, stawach, rzekach i potokach. Natomiast osobniki, które przybyły tu z innych kontynentów, nie mają tak dużych wymagań, jeżeli chodzi o czystość zbiorników wodnych. Raki zamieszkują wody słodkie, słone, a także lądy. Niektóre z nich są ziemnowodne.
Co jedzą raki?
Raki jedzą pokarm roślinny zawierający dużo białka. Są to np. ramienice, rdest wodny i glony. Nie odmawiają sobie także mięczaków, owadów, larw, małżoraczków i padliny (zwłaszcza śniętych ryb).
Raki prowadzą nocny tryb życia. W ciągu dnia chowają się w swoich kryjówkach, aby nie paść ofiarą drapieżnych ryb – np. węgorzy. Dopiero kiedy zapada wieczór, wychodzą na żer.
Okres godowy raków przypada na październik i listopad. Gdy samiec wybierze samicę, siłą przewraca ją na plecy. Zdarza się, że przytrzymując ją szczypcami, łamie jej odnóża. Parzenie się raków może trwać nawet 10 godzin, podczas których samiec przenosi na podbrzusze samicy płyn nasienny.
Jeżeli dojdzie do zapłodnienia, to przyszła mama składa nawet 200 jaj. Młode wykluwają się z nich dopiero po ok. 6 miesiącach. Czas, jaki jest potrzebny, aby młode osobniki przyszły na świat, zależy od temperatury wody. Im jest ona chłodniejsza, tym dojrzewanie embrionów trwa dłużej. Przez pierwszych 10 dni po wykluciu małe raczki trzymają się szczypcami odnóży swojej mamy.
Jak wyglądają raki?
Ciało raków pokrywa pancerz. Jest on zbudowany z chityny i stanowi jednocześnie szkielet tych zwierząt. Co pewien czas skorupiaki te linieją. Tracą wtedy pancerz i są narażone na ataki drapieżników.
Raki mają ciało i organizm zbudowane z:
- głowotułowia (rostrum+carapax), ogona (pleon) i końca ogona (telson);
- pięciu par odnóży, z których te znajdujące się najbliżej wierzchołka głowy są zakończone szczypcami;
- dwóch par czułek;
- skrzeli, które umożliwiają im oddychanie pod wodą;
- rostrum, czyli listew zaocznych, na których końcu znajdują się oczy. Każda z gałek ocznych może patrzeć w dowolną stronę – niezależnie od drugiej;
- półotwartego układu krwionośnego, który jest napędzany przez woreczkowate serce znajdujące się na stronie grzbietowej;
- drabinkowy układ nerwowy ze zwojami głowowymi. Znajdują się w nich centra czynnościowe i endokrynalne regulujące najważniejsze procesy życiowe – m.in. linienie, wzrost i przemianę materii.
Czy raki są pod ochroną?
W Polsce rak szlachetny i rak błotny są pod ochroną oraz znajdują się w Polskiej Czerwonej Księdze gatunków zagrożonych wyginięciem. Do zmniejszenia ich liczebności doprowadziło zanieczyszczenie wód oraz dżuma rakowa, która przybyła z Ameryki wraz z tamtejszymi skorupiakami. Amerykańskie raki są na nią odporne, ale zarażają tą chorobą polskie gatunki rodzime.
Naturalnymi wrogami tych skorupiaków są okoń, miętus i węgorz.
Ciekawostki o rakach
- Raki na wolności żyją do 30 lat.
- Rak nie chodzi tylko wspak – porusza się również do przodu.
- Ubarwienie raka zmienia się wraz z temperaturą i oświetleniem otoczenia.
- Zawartość białka w mięsie z raka wynosi aż 80%.
- Raki były dawniej popularnym elementem jadłospisu Polaków. Jadła je zarówno szlachta, jak i biedota wyławiająca je z jezior.
- Najmniejszy rak na świecie to Gramastacus Lacus, który waży zaledwie 7 g. Długość jego ciała to maksymalnie 22 mm.
