Nie zadzieraj z krukiem albo wroną. Zapamiętują twarze oprawców

Polskie ptaki krukowate to zaledwie 7 gatunków stale przebywających na terenie naszego kraju. Do tego należy doliczyć dwa kolejne, które pojawiają się okazjonalnie (tak jak czarnowron) i wrona orientalna, tylko raz zanotowana w okolicach Oświęcimia. Wszystkie, z wyjątkiem tej ostatniej są gatunkami, których liczebność gwałtownie spada od 15 lat. W ciągu tego okresu straciliśmy już 60 proc. naszej rodzimej populacji gawrona zwyczajnego oraz 40 proc. populacji wrony siwej. Spadki liczebności w przypadku pozostałych gatunków, nie są tak wielkie. Wybrani badacze twierdzą, że populacja kruka w Polsce wykazuje od kilku lat tendencję wzrostową.

Krukowate ze względu na swoje naturalne i charakterystyczne zachowania nie cieszą się zbytnią sympatią Polaków. Określane są jako głośne, mroczne i brudzące wszystko co znajduje się w zasięgu ich gniazd. Nie bez znaczenia pozostaje obraz kruka i wrony utrwalany w polskiej kulturze przez setki lat. Przypisywano im umiejętność kontaktowania się z diabłem i miały zwiastować kłopoty.

Do tego jako społeczeństwo mało wiemy o krukowatych. A szkoda, bo są ciekawe i są jednymi z najbardziej inteligentnych zwierząt na świecie. W badaniach przeprowadzonych przez naukowców z Uniwersytetu Kalifornijskiego współpracujących z badaczami z Uniwersytetu w Auckland wykazano, że kruki mają mechanizmy poznawcze i decyzyjne na takim samym poziomie co 6-7 letnie dzieci. Trudno uwierzyć, że są w stanie wykorzystywać prawo Archimedesa, ale tak się dzieje, kiedy celowo wrzucają kamienie do pojemników z wodą, aby podnieść jej poziom.

Wysoki iloraz inteligencji krukowatych potwierdziło wiele instytucji naukowych, za każdym razem odkrywając kolejne zdolności tych ptaków. Najczęściej badania prowadzono z udziałem kruków, jednak dowiedziono, że inne należące do tej samej rodziny są wybitnie inteligentne w porównaniu z innymi przedstawicielami ornitofauny. W pracy opublikowanej w "Science Advances" przedstawiono niezbite dowody na rozumienie konceptu rekurencji u wron. Ptaki te są świadome istnienia stanu początkowego zdarzenia i treści, które wykorzystują do wnioskowania na temat tego co zaistniało. Są również świadome, że treść jednego pojęcia, może zawierać się w innym, podobnym. Dotąd sądzono, że rekurencja jest domeną człowieka. Jednak wrony pokazały, że jest inaczej. 

Neurobiolog, profesor Andreas Nieder z Uniwersytetu w Tübingen dowiódł, że wrony oraz inne krukowate cechują się świadomością sensoryczną oraz potrafią odbierać rzeczywistość w sposób subiektywny. Podobne zdolności mają ludzie i makaki japońskie. Warto zwrócić uwagę na doświadczenia przeprowadzone przez doktora Bernda Heinrich z Uniwersytetu Vermont w Kanadzie i Thomasa Bugnyar z Uniwersytetu Świętego Andrzeja w Szkocji. Po serii powtórzeń, badacze jednoznacznie orzekli, że kruki myślą logicznie. Dowodem miał być fakt, że przed rozwiązaniem łamigłówki, ptaki te przez kilka minut obserwowały trudność, której miały sprostać, a następnie bezbłędnie wykonywały czynności prowadzące do rozwikłania zagadki. Sójki natomiast poddano "testowi pianki", który miał wykazać ich umiejętność panowania nad swoimi emocjami i impulsami w celu zdobycia większej nagrody.

W czasopiśmie "Philosophical Transactions of the Royal Society B" przedstawiono dowody na istnienie związku pomiędzy poziomem inteligencji, a zdolnością do samokontroli. Wraz ze wzrostem IQ rośnie umiejętność panowania nad sobą co jest charakterystyczne dla krukowatych, głowonogów i ludzi. Dosyć szerokim echem w świecie nauki odbiły się badania nad krukami przeprowadzone przez zespół uczonych pod kierownictwem dr. Mathiasa Osvatha z uniwersytetu w szwedzkim Lund. W artykule opublikowanym w "Science" dowiedli, że ptaki te potrafiły dobierać różne, wcześniej poznane narzędzia do rozwiązania trudności, które przed nimi postawiono. W ten sposób wykazano, że świadomość istnienia przyszłości dostępna jest nie tylko zaawansowanym umysłom ludzi i wybranym gatunkom naczelnych, ale również krukom.

Ciekawie i emocjonalnie prezentują się obserwacje profesora Marca Bekoffa z University of Colorado Boulder nad srokami czarnodziobymi. Badacz kilkukrotnie był świadkiem zdarzenia, podczas którego sroki skupiały się wokół ciała zmarłej innej sroki z ich grupy. Dziobami próbowały zmusić ją do powstania. Po kilku nieudanych próbach, dokonywały niesamowitej rzeczy. Zebranymi kępkami suchej trawy i liśćmi przykrywały ciało martwej sroki.

Kolejne publikacje, które ukazały się w ciągu kilku ostatnich lat, potwierdzają, że ptaki krukowate są świadome swojej wiedzy, stale się uczą, rodzice przekazują wiedzę dzieciom i są w pełni świadome w czasie podejmowanych decyzji. Tego rodzaju zachowania są niewątpliwym przejawem wyższej inteligencji i formy świadomości, przypisywanej do tej pory ludziom i kilku gatunkom ssaków.

Okazuje się, że rozdzielenie linii rozwojowej ptaków i ssaków około 300 milionów lat temu nie pozbawiło tych pierwszych autonomicznego rozwijania umiejętności planowania i logicznego myślenia w toku ewolucji. Dzisiaj okazuje się, że fascynacja inteligencją ssaków, była zbyt przedwczesna i nadmiernie gloryfikowana.

Ewolucja krukowatych przebiegła naprawdę w zaskakujący sposób. Ich mózgach znajduje się obszar nazywany pallium, o bardzo wysokim zagęszczeniu neuronów i zdecydowanie ponad przeciętnym niż u wielu innych gatunków ornitofauny. Ponadto w całym organizmie, np. kruka znajduje się około 1,5 miliarda komórek nerwowych, tyle samo co u niektórych małp uznawanych za inteligentne. Tego rodzaju obserwacje i dane dowodzą, że inteligencja u danego osobnika, nie jest tylko zależna od wielkości mózgu. Również między innymi gęstość neuronowa ma bardzo istotne znaczenie w osiąganiu znacznych i wysokich poziomów IQ.

Według Johna Marzluffa, biologa z Uniwersytetu w Waszyngtonie, nagromadzenie dużej ilości neuronów w bardzo małej objętości zapewnia funkcjonowanie pamięci długotrwałej. W ten oto sposób kruki, wrony, sójki i sroki na lata zapamiętują twarze ludzi, którzy je skrzywdzili lub inne ptaki z ich grupy. W rezultacie starają się unikać swoich oprawców, chociaż zdarzają się zaskakujące sytuacje. Kruki i wrony z wielką sobie pewnością obserwują i przy nadarzającej się okazji atakują tych, którzy wcześniej je skrzywdzili. Mało tego. Wiedzę o złych ludziach przekazują innym ptakom własnego gatunku oraz kolejnemu pokoleniu.