Jak pogoda i klimat wpływają na rozmnażanie rysi?
Czy warunki klimatyczne mają wpływ na sezonowość rozmnażania się rysi? Jak się okazuje, te występujące w Polsce drapieżniki potrafią dostosować czas porodu do rozmaitych warunków klimatycznych Europy.
Ryś euroazjatycki występuje w Europie i Azji w trzech z czterech głównych regionów klimatycznych świata. Zwierzęta te są w kręgu zainteresowania fenologów, czyli naukowców, zajmujących się badaniem wpływu warunków klimatycznych na rozmnażanie. Jak się okazało, rysie potrafią dostosować czas porodu młodych do różnych warunków klimatycznych.
Część danych zebrał Instytut Biologii Ssaków PAN w Białowieży, a wyniki badań ukazały się w czasopiśmie "Ecology and Evolution". Co wynika z obserwacji samic?
Rozród rysi a klimat
Jak się okazało, 90 proc. porodów rysi odbywa się w ciągu jednego miesiąca: w połowie maja, do połowy czerwca. Im bardziej na północ Europy, samice rodzą później. Na południu Europy rysie rodzą zwłaszcza pod koniec maja, ok. 24, a na północy Europy, 5 czerwca.
Prof. Rafał Kowalczyk z Instytutu Biologii Ssaków PAN w Białowieży mówi, że termin porodu w największym stopniu zależy od temperatury, jaka panuje w maju. Rysie rodzą się na południu swojego zasięgu przy temperaturze ok. 11 st. C, w centrum - ok. 7 st. C, a na północy przy temperaturze sięgającej zaledwie 3 st. C. Rysie rodzą się później i mają bardziej zsynchronizowane porody, kiedy wiosenne temperatury są niższe.
Im zimniej, tym porody następują później, co tłumaczy opóźnienie porodów na północy kontynentu. [...] Rysie synchronizują też terminy porodów z sezonem rozrodczym ich głównych ofiar: saren na północy i w centrum Europy i kozic na południu kontynentu.
Naukowcy przeanalizowali też dane na temat przeżywalności kociąt. Przeanalizowali łącznie przypadki 245 miotów, liczących 532 kocięta. Średnio rysice rodziły 2,2 kocięta, jednak do początku zimy dożywało średnio jedynie 1,2 kociąt. Około 30 proc. samic traciło wszystkie młode, a 46 proc. kociąt nie dożywało zimy. Czynnikiem decydującym o tym czy kocięta przeżyją, jest dostępność pokarmu. Gdy samica poluje młode są też narażone np. na wyziębienie.
Wiele populacji rysia już teraz jest zagrożonych w wyniku fragmentacji środowiska i bardzo niskiej zmienności genetycznej. Dlatego wyniki tych badań, które wskazują na dużą plastyczność rysi pod względem dostosowania terminów rozrodu do szerokiego zakresu temperatur dają nadzieję, że te duże koty będą mogły skutecznie reagować na czekające je zmiany warunków klimatycznych i środowiskowych.
Czy ryś ma lekko w Polsce?
Szacuje się, że obecna populacja największego kota wynosi w Polsce od 150 do 200 osobników. W całej Europie liczba ta wynosi ok. 9 tys. W Polsce występują dwie główne populacje rysia: nizinną i karpacką. Pierwsza z nich żyje w północno-wschodniej część kraju (Puszcza Białowieska, Puszcza Knyszyńska i Augustowska) i charakteryzuje się jednolitym ubarwieniem. Z kolei drugą rodzinę polskich rysi, która ma mocniej cętkowane futro, możemy spotkać na Pogórzu Karpackim czy w Bieszczadach.
Dużym utrudnieniem dla nizinnej populacji rysia w Polsce jest mur wybudowany na granicy polsko-białoruskiej. Zdaniem naszego eksperta, konstrukcja ta może przyczynić się do zmniejszenia różnorodności genetycznej tego i tak słabego gatunku.
