Psowaty z Azji podbija Europę. Dotarł już do Polski, teraz czas na północ
Drapieżnik, który dokonuje jednej z największych ekspansji w Europie w tym stuleciu, dotarł do kolejnych trzech krajów. Szakal złocisty przez lata ograniczał się do Półwyspu Bałkańskiego i nie przekraczał Dunaju. To jednak nieaktualne. Szakala widziano już m.in. w Polsce. Podbije całą Europę, to jasne. Pytanie tylko, czy na stałe.
Powody, dla których szakale złociste wędrują na północ i w głąb Europy nie są do końca jasne. Łączy się je ze zmianami klimatu i to na pewno ma jakiś wpływ na zachowanie drapieżników, gdyż to gatunek ciepłolubny. Kiedyś uważano, że to jedyny szakal żyjący poza Afryką, ale sprawa się mocno skomplikowała po badaniach genetycznych.
Co szakale robią w Europie?
Szakale to zwierzęta afrykańskie. Tu mieszkają takie gatunki jak szakal czaprakowy i szakal pręgowany znane z obecności przy padlinie z afrykańskich sawann. Tu mieszka także kaberu, czyli szakal etiopski, polujący na gryzonie w abisyńskich górach.
Natomiast szakal złocisty zamieszkiwał nie tylko Afrykę, ale i południową Azję od Bliskiego Wschodu aż po Tajlandię. A zatem Tabaqui, znany z "Księgi dżungli" pomagier wielkiego tygrysa bengalskiego Shere Khana, musiał być - w zamyśle Rudyarda Kiplinga - właśnie szakalem złocistym, bo tylko takie mieszkają w Indiach i całej Azji.
Badacze uważają, że zwierzę to pochodzi z Indii, skąd 20 tys. lat temu zaczęło się rozprzestrzeniać głównie na zachód. W Bejrucie w Libanie odkryto najstarsze skamieniałości szakali złocistych sprzed 7600 lat, czyli drapieżnik żył tam w czasach starożytnych. Z kolei znaleziska z Grecji mają 7 tys. lat.
Europa to miejsce jego ekspansji. Tyle że zakończyła się ona na linii Dunaju. Tutaj szakal złocisty dotarł w XIX w. i zatrzymał się. A zatem zwierzę to było charakterystyczne dla wielu krajów europejskich, ale jedynie na Bałkanach. Na Węgrzech i Austrii zasięg się kończył. To już jednak nieaktualne.
Taką sytuację mieliśmy przez wiele lat. Szakale nie posuwały się dalej aż do lat osiemdziesiątych XX w. Wtedy częściowo opanowały także Włochy.
Nadszedł jednak wiek XXI i wraz z nim największa ekspansja tego psowatego drapieżnika w dziejach. Szakal ruszył znad Dunaju w kolejne rejony Europy. W 2006 r. pojawił się w Czechach, rok później odnotowano go w Austrii.
W 2013 r. doszedł do Estonii, dwa lata potem był w już w Holandii, a w 2016 r. widziano go w Danii. W Polsce spotykany jest od dekady, ale większość osobników widzianych na terenie naszego kraju jest tu tylko tymczasowo.
Szakal złocisty - król wędrówek
Niemcy, Francja, kraje Beneluksu i południowa Szwecja to także tereny Europy, na których widywano już szakale złociste szukające nowej przestrzeni. Jak informuje "The Guardian", do tego grona dołączyły trzy kolejne państwa - Norwegia, Finlandia oraz - tu ciekawostka - Hiszpania, w której dotąd gatunek ten nie występował. Hiszpania to przyczółek fauny afrykańskiej w Europie, ale nie azjatyckiej.
Badania przytaczane przez Alpha Galileo głoszą, że szakale złociste przebyły tysiące kilometrów w ciągu zaledwie kilkunastu lat. Naukowcy z Uniwersytetu w Oulu w Finlandii, we współpracy z badaczami polskimi, norweskimi i hiszpańskimi, zbadali pochodzenie i możliwe trasy migracji trzech szakali złocistych znalezionych na granicach ich zasięgu. A jest to już koło podbiegunowe w Finlandii.
Analizy genetyczne wykazały, że szakal znaleziony w Finlandii przebył ok. 2500 kilometrów z zachodniej populacji panońskiej w Austrii, na Węgrzech i w Chorwacji. Osobnik znaleziony w regionie Tromsø w Norwegii przebył albo 1500 kilometrów z krajów bałtyckich, albo nawet 3400 kilometrów z Kaukazu. Wreszcie szakal odkryty na Półwyspie Iberyjskim prawdopodobnie pochodził z zachodniej Panonii (odległość: 1650 km).
To są wręcz imponujące odległości pokonywane przez te zwierzęta. Szakale złociste są zdolne do pokonywania zdumiewających odległości i życia w ekstremalnych warunkach. Ich obecność w północnej Finlandii i Norwegii stawia pod znakiem zapytania zmiany klimatyczne jako jedyny powód ekspansji. Może do migracji zmusza je coś jeszcze...
A to skłania do refleksji, czy wyprawa szakala na Europe ma charakter stały, czy jednak tymczasowy i drapieżnik się stąd wycofa.
Badania genetyczne nad szakalami złocistym wykazały coś jeszcze. Oto bowiem cała afrykańska populacja tego zwierzęcia, obejmująca szakale złociste występujące na Saharze, w strefie subsaharyjskiej oraz krajach Maghrebu, ma inne DNA i jest zarazem innym, nowym gatunkiem nazwanym Canis anthus.
Ponadto szakale złociste występujące w Azji i Europie są dość daleko spokrewnione z afrykańskimi ziomkami. Szakal czaprakowy, szakal pręgowany i kaberu zostaną zapewne wyłączone z rodzaju Canis do nowego Lupulella. Europejski szakal zostanie bez zmian.
