Najsłynniejszy polski las jest w krytycznym stanie. Co się dzieje?
Czołowi polscy naukowcy opublikowali nowe informacje na temat najcenniejszego reliktowego obiektu przyrodniczego w Polsce. Stan Puszczy Białowieskiej jest krytyczny - mówią. Co miało wpływ na tak drastyczny wzrost poziomu zagrożenia dla wartości przyrodniczych tego ekosystemu?
W skrócie
- Stan Puszczy Białowieskiej jest krytyczny z powodu wieloletnich wycinek, rozbudowy infrastruktury i braku współpracy międzynarodowej.
- Naukowcy oraz PROP apelują o natychmiastowe działania naprawcze i przyjęcie zintegrowanego planu ochrony.
- Zalecenia obejmują m.in. ochronę hydrologiczną, rezygnację z polowań, ograniczenie nowych dróg oraz stały monitoring.
- Więcej podobnych informacji znajdziesz na stronie głównej serwisu
Stanowisko Państwowej Rady Ochrony Przyrody (PROP) ws. Obiektu Światowego Dziedzictwa UNESCO Puszczy Białowieskiej jest jednoznaczne: stan puszczy jest bardzo zły. To wynik wielu czynników i presji, jakiej ten wybitny obszar jest od lat poddawany.
Najcenniejszy las Europy w złym stanie
Masowe wycinki w puszczy, do jakich doszło w 2017 r. wywarły gigantyczny wpływ na stan środowiska. Teraz, unikatowa przyroda musi się mierzyć z presją bariery na granicy polsko-białoruskiej, rozbudową dróg i odwadnianiem.
Stanowisko w sprawie pilnych działań naprawczych Państwowej Rady Ochrony Przyrody to reakcja na raport Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody (IUCN) - eksperci określili w nim poziom zagrożenia dla wartości przyrodniczych Puszczy jako obiektu UNESCO (została wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO w 1979 r.) najniższym z możliwych w czterostopniowej skali.
Lata lecą, jest coraz gorzej
Z biegiem lat kondycja Puszczy Białowieskiej była oceniana coraz gorzej. W raporcie z 2014 r. IUCN ocenił stan Puszczy Białowieskiej na "dobry z zastrzeżeniami". W 2017 r., po masowych wycinkach, ocena spadła o stopień niżej do "poważnych zastrzeżeń". Ten stan utrzymywał się do 2025 r. Obecnie stan reliktowej puszczy jest oceniany przez przyrodników jako krytyczny.
W stanowisku Państwowej Rady Ochrony Przyrody czytamy, że "bez podjęcia zdecydowanych i skoordynowanych działań naprawczych, stan Obiektu najprawdopodobniej ulegnie dalszemu pogorszeniu, z ryzykiem nieodwracalnej utraty jego unikatowych wartości".
Żeby dalszej utracie dziedzictwa przyrodniczego zapobiec, potrzebne są pilne reakcje państw zarządzających Obiektem - Polski i Białorusi, oraz działania i zaangażowanie wszystkich organów odpowiedzialnych za ochronę i utrzymanie puszczy.
Co teraz z Puszczą Białowieską?
Naukowcy i przyrodnicy z PROP wskazują konkretne kroki, jakie należy podjąć, adresując je do właściwych instytucji i ministerstw. I tak Ministerstwo Klimatu i Środowiska oraz podległa mu Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Białymstoku powinny natychmiast nie tylko przyjąć Zintegrowany Plan Zarządzania Obiektem Światowego Dziedzictwa UNESCO "Białowieża Forest", ale także przyjąć plan ochrony dla obszaru Natura 2000. Kluczowe jest także ustanowienie wielkopowierzchniowych rezerwatów przyrody w najcenniejszych fragmentach Puszczy, bo to gwarantuje skuteczną ochronę.
PROP uznał także za niezbędne zaprzestanie polowań w granicach obiektu UNESCO, łącznie z polanami. Postuluje także wyłączenie części dróg leśnych z użytkowania i zatrzymania powstawania nowych dróg. Niemniej istotne jest prowadzenie kompleksowego monitoringu, by móc reagować na pojawiające się zagrożenia.
Obiekt Światowego Dziedzictwa UNESCO Puszcza Białowieska ma ogromnego pecha. Najpierw była niszczona przez wycinki Lasów Państwowych, teraz mierzy się z konsekwencjami wojny hybrydowej wywołanej przez stronę białoruską. Powinniśmy objąć nasz najcenniejszy las trwałą, skuteczną ochroną, co będzie z korzyścią nie tylko dla przyrody, ale także dla lokalnej społeczności, turystów i przyszłych pokoleń
W ocenie PROP należy także niezwłocznie poprawić sytuację hydrologiczną w Puszczy Białowieskiej m.in. poprzez likwidację niepotrzebnych rowów melioracyjnych czy odtwarzając mokradła i siedliska podmokłe.
Również podlegli resortowi środowiska leśnicy powinni niezwłocznie podjąć działania naprawcze, jak choćby - zaprzestać utrzymywania (koszenia, nawożenia kruszyw czy usuwania przewróconych drzew) zbędnych dróg w Puszczy.
Powyższe zalecenia naukowców są podnoszone od lat na spotkaniach z decydentami odpowiednich resortów, czy z leśnikami. Na początku 2024 r. grono naukowców i przyrodników przygotowało nawet projekt ustawy, która ustanowiłaby cały obszar Puszczy jako jednolicie i maksymalnie chroniony.
Członkowie i członkinie PROP zwrócili się w swoim stanowisku także do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych oraz Ministerstwa Obrony Narodowej, a także do podległym im jednostek Straży Granicznej i Wojska Polskiego o minimalizację wpływu działań na przyrodę.
