Sokoły
Sokoły są drapieżnymi ptakami z rodziny sokołowatych. Występują na całym świecie, z wyjątkiem Antarktydy. W Europie ich najliczniejsze populacje są Polsce, Rosji, Niemczech, Holandii, Skandynawii i na Białorusi. Można je także spotkać w RPA, Kenii, Japonii, Kanadzie i w Australii. Środowisko sokołów może być bardzo różnorodne. Ptaki te często zamieszkują górskie i leśne tereny. Można je także zaobserwować na otwartych przestrzeniach, takich jak łąki czy pola uprawne.
Sokoły - najważniejsze informacje
Sokoły — tryb życia i zachowanie
Sokoły jako ptaki drapieżne są doskonale znane ze zręczności i umiejętności polowania. Są w stanie szybować po niebie przez dłuższy czas, namierzając ofiarę w locie, a następnie wykonują szybką zmianę kierunku ze złożonymi skrzydłami. To pozwala im pikować i uderzyć ofiarę z wyciągniętymi skrzydłami – w efekcie polowanie sokołów jest bardzo skutecznie. Ptaki mogą w jego trakcie rozpędzić się do ponad 300 km/h.
Co ciekawe, gdyby inny gatunek ptaka osiągnął taką samą prędkość, to mogłoby dojść u niego do uszkodzenia płuc. Sokoły mają jednak małe guzki, które w odpowiedni sposób kierują powietrze z nozdrzy do płuc. To ułatwia im oddychanie podczas pikowania. W jego trakcie oczy ptaka są chronione błoną migawkową.
Sokoły są zazwyczaj terytorialne i bronią obszarów łowieckich przed intruzami, zwłaszcza innymi osobnikami tego samego gatunku. Na swoim terytorium budują gniazdo (choć zdarza się, że składają jaja na półach skalnych lub w opuszczonych dziuplach) i polują na ofiary. Ptaki prowadzą samotny tryb życia, a w pary łączą się tylko w okresie lęgowym.
Po wykluciu młodych, dorosłe osobniki troszczą się o nie, dostarczając pokarm. Sokoły żywią się głównie gryzoniami, jednak w diecie znajdują się także małe ptaki (gołębie, skowronki, derkacze, drozdy, jerzyki, szpaki i dzierzby), gady, płazy i bezkręgowce. Ponadto dorosłe osobniki uczą podstaw polowania lotne młode, co pozwala im przetrwać w dorosłym życiu.
Charakterystyczna budowa sokołów
Sokoły mają charakterystyczną budowę ciała, dzięki czemu można je z łatwością odróżnić od innych gatunków. Należą do grupy średniej wielkości ptaków, gdyż ich średnia masa ciała wynosi ok. 800 gramów. Długość ciała mieści się zwykle w przedziale 38-50 cm, a rozpiętość skrzydeł może osiągać nieco ponad 100 cm. Co ciekawe, samica jest większa niż samiec. Oto najważniejsze cechy wyróżniające ten rodzaj ptaków.
- Silna budowa ciała, z dobrze rozwiniętymi mięśniami.
- Mocny, krótki dziób, który jest zakończony charakterystycznym hakiem. Duże nozdrza odpowiadają za właściwą regulację powietrza.
- Sokoli ząb widoczny na bocznych krawędziach dzioba – pozwala uśmiercić ofiarę podczas chwycenia za kark i zgniecenia jej kręgów szyjnych.
- Wąskie i długie skrzydła – dzięki nim ptaki potrafią doskonale latać, szybować i pikować.
- Doskonale rozwinięty wzrok – pozwala na dostrzeżenie ofiary z dużej wysokości.
- Ostre i mocne pazury – świetnie sprawdzają się podczas chwytania i utrzymywania ofiary w trakcie lotu.
- Dłuższy ogon – pomaga utrzymać równowagę i ułatwia zmianę kierunku lotu.
- Łącznie trzy powieki. W trakcie snu używane są dwie – górna i dolna, a do mrugania trzecia, nazywana migotką. Ponadto błona ta chroni również duże oczy przed uszkodzeniem podczas szybkiego lotu.
- Kości pneumatyczne, które są lekkie i wypełnione powietrzem.
Upierzenie sokoła jest mniej kolorowe w porównaniu z ubarwieniem innych ptaków. Dorosłe osobniki mają stalowoszary odcień z rozjaśnieniem na kuprze, wole kremowe, a brzuch biały z nakrapianiem. Takie kolory piór pozwalają im kamuflować się w naturalnym środowisku, co sprzyja polowaniu.
Czy sokoły są pod ochroną?
Sokoły w Polsce są objęte ścisłą ochroną, a strefa ochronna dotyczy również budowanych przez nie gniazd. W wielu krajach są prowadzone programy mające na celu restytucję sokołów, czyli przywrócenie gatunku, który jest zagrożony wyginięciem. Dzięki nim niektóre dziko żyjące populacje zostały skutecznie odbudowane.
W 2014 roku szacowano, że w Europie występuje około 700 par lęgowych. Różne działania mające na celu reintrodukcję polegają na odtworzeniu nadrzewnego ekotypu i tym samym budowaniu sztucznych gniazd, w których ptaki mogą czuć się bezpiecznie.
Wśród najważniejszych zagrożeń dotyczących populacji sokołów można wymienić:
- nielegalne polowania,
- zmiany klimatyczne, ograniczające dostępność pokarmu,
- kolizje z samochodami, liniami energetycznymi czy z wysokimi budynkami,
- zanieczyszczenia środowiska toksycznymi substancjami.
Ciekawostki o sokołach
Sokoły są w stanie „nurkować” z prędkością do 350 km/h. Ofiary sokołów umierają w zasadzie w chwili uderzenia, gdyż siła jest ogromna i prowadzi u nich do złamania kręgosłupa.
Sokoły mają świetny wzrok, nawet 2,5 razy lepszy niż ludzki.
Sokoły na wolności przeżywają nawet 15 lat.
