Jastrzębie

Jastrzębiowate to rodzina ptaków z rzędu szponiastych, która obejmuje ponad 230 gatunków podzielonych na grupy. Wśród nich znajdują się:

Przedstawiciele poszczególnych grup występują na wszystkich kontynentach świata z wyjątkiem ubogiej w pokarm Antarktydy.

Przystosowały się do życia w różnych warunkach klimatycznych i są spotykane również w dużych ośrodkach miejskich. W Polsce obserwuje się 15 gatunków lęgowych na obszarze całego kraju. To m.in. błotniak, bielik, kania i orzeł.

Jastrzębiowate są aktywne w ciągu dnia. Niektóre zachowują się jak typowe ptaki migrujące (trzmielojad, rybołów, myszołów), a inne nie opuszczają swoich terenów gniazdowych (jastrząb, orzeł przedni, bielik, sokół wędrowny) i prowadzą osiadły tryb życia. W zależności od dostępności i zdolności łowczych danego gatunku żywią się kręgowcami, padliną, owadami i bezkręgowcami. 

Większość gatunków gnieździ się raz w roku, tworząc platformę ulokowaną na półce skalnej lub na drzewie. Gniazdo powstaje z użyciem gałęzi, patyków i liści. Przedstawiciele jastrzębiowatych przeważnie wybierają jednego partnera w ciągu sezonu rozrodczego. Samica składa od 1 do 7 jaj, które wysiaduje przez okres 28-60 dni. Młode po wykluciu pozostają w gnieździe przez 148 dni. Później przez długi czas (nawet do 2 lat) nadal pozostają pod opieką samicy i samca. 

Do rodziny jastrzębiowatych zaliczają się gatunki o zróżnicowanej długości ciała. W jej skład wchodzą zarówno osobniki mające 22 cm długości (jaszczurnik), jak i ptaki o długości 115 cm (sęp uszaty). Upierzenie jastrzębi przyjmuje odcienie szare, brązowe, białe lub czarne. Często spotyka się różnego rodzaju wzorzyste plamy lub wzory. 

Cechą wspólną tej rodziny ptaków jest silny, zakrzywiony w dół, hakowaty dziób wyróżniający się znacznie dłuższą górną szczęką. Jego ostre zakończenie ma umożliwiać wbijanie się w ciało ofiary. U sokołów górna szczęka ma dodatkowe nacięcia pomocne w uśmiercaniu zdobyczy. Dość charakterystyczne dla jastrzębiowatych są również silne, dość krótkie nogi, zakończone długimi i ostrymi pazurami. Ich budowa wskazuje na to, że ptaki te chwytają ofiarę znajdującą się na ziemi. 

Jastrzębie mają bardzo dobrze rozwinięty zmysł słuchu, który jest niezbędny podczas polowania. Dzięki niemu niektóre gatunki, np. błotniaki, są w stanie z powietrza określić położenie niewidocznych gryzoni niemal bezgłośnie przemieszczających się w trawie. Za kolejny duży atut jastrzębiowatych uznaje się wzrok. Niektóre ptaki mają tak duże oczy jak człowiek. Natomiast siatkówka drapieżników wyróżnia się znacznie większą ilością komórek światłoczułych niż ludzka. Dzięki temu sęp może bez problemu dostrzec niewielki kawałek padliny w czasie lotu, a sokół wędrowny zauważyć swoją potencjalną ofiarę z ogromnej odległości. Co więcej, oczy wybranych jastrzębiowatych są dodatkowo chronione przez trzecią powiekę. 

Obecnie osiem gatunków należących do rodziny jastrzębiowatych jest uznawanych za krytycznie zagrożone wyginięciem (m.in. sęp bengalski i myszołów siwogłowy). Cztery gatunki określa się jako zagrożone, a kolejne 22 — jako narażone. 

Jastrzębiowate giną na skutek różnych czynników. Do ograniczenia ich liczebności przyczyniają się zarówno choroby, działalność pasożytów czy czynniki atmosferyczne, jak i inne drapieżniki. Warto jednak zaznaczyć, że największym zagrożeniem dla jastrzębi jest działalność człowieka. Wieloletnie prześladowania, przekształcanie siedlisk, skażenie środowiska, smog czy intensywny rozwój turystyki wpłynęły negatywnie na kondycję ptaków. Jastrzębiowate giną licznie w zderzeniach z samochodami i przeszkleniami. Ponadto w środowisku kumulują się pestycydy i metale ciężkie, które niekorzystnie oddziałują na zdolność jastrzębi do rozrodu.