Powrót wspaniałego drapieżnika. Wszyscy czekali na niego od wielu lat

Trudno sobie wyobrazić awifaunę europejskiego państwa bez jastrzębia, trudno wyobrazić sobie nawet las bez niego. Jeden z najsprawniejszych łowców wśród ptaków szponiastych jest trwałym elementem wielu polskich i europejskich kompleksów leśnych.

Chociaż bowiem wiele jastrzębi kojarzy się z polowaniami na gołębie (ptak nosi nawet nazwę gołębiarz), a także na hodowlany drób, to jednak pierwotnym miejscem jego występowania są lasy. Najchętniej mieszane, ale także iglaste i to - paradoksalnie - gęsto zarośnięte. W takich lasach jastrząb może wykazać swoją przewagę, jaką jest niesłychana zwinność, zwrotność i umiejętność lotu na dużej prędkości z jednoczesnym omijaniem przeszkód. Spójrzmy zresztą na ten film:

On dobrze pokazuje, w jaki sposób jastrząb manewruje, aby ominąć przeszkody i wcisnąć się w szczeliny bez utraty szybkości. To jego sposób na skuteczne polowanie w leśnej gęstwinie, gdzie dzięki takim umiejętnościom potrafi schwytać leśne gołębie jak grzywacze czy siniaki, ale także inne ptaki lasu - sójki, kosy, śpiewaki, dzięcioły, kukułki itd. Wiele ptaków zresztą stara się unikać głębokiego lasu właśnie z obawy przed jastrzębiem, chociażby wiele krukowatych.

To pokazuje, że lasy są potrzebne temu drapieżnikowi. I chociaż w okresie jesiennym czy zimowym łatwo dostrzec jastrzębie na otwartym terenie, to jednak las to jego matecznik. Zupełnie odkrytych przestrzeni ptak ten unika.

Utrata lasów w Wielkiej Brytanii przyczyniła się zatem do tego, że jastrząb tam niemal wyginął. Brytyjska organizacja ornitologiczna BTO podaje, że ptak ten zawsze, a przynajmniej od czasów historycznych był rzadki na Wyspach Brytyjskich. W Irlandii zapewne nie występował w ogóle z uwagi na brak dostatecznego biotopu, a w Szkocji, Anglii i Walii stał się skrajnie rzadki już co najmniej w XVIII wieku. Wyrąb lasów wytrzebił zwierzę i pod koniec XIX wieku jastrząb w ogóle przestał być gatunkiem lęgowym w Wielkiej Brytanii.

Wyrąb lasów wytrzebił zwierzę i pod koniec XIX wieku jastrząb w ogóle przestał być gatunkiem lęgowym w Wielkiej Brytanii.

---

Powody były jasne, z początkiem XVII wieku powierzchnia terytorium Wielkiej Brytanii pokrytego lasami wynosiła 12 procent, a obecnie zmalała do zaledwie 5 procent. Dla porównania: w Polsce to bez mała 30 procent terytorium kraju. Do tego doszło prześladowanie jastrzębi, obwinianych przez farmerów za porywanie kur i kaczek oraz zabijanie gołębi hodowlanych. Jastrzębie mordowane były bardzo okrutnie, np. za pomocą pułapek zbudowanych z zaostrzonych kos i szprych.

Czyli w zasadzie wymarł. Jednakże mniej więcej w latach sześćdziesiątych XX wieku zaczęły się pojawiać informacje o jastrzębiach widywanych w różnych punktach Anglii. Może były to osobniki celowo wypuszczane przez sokolników, ale był to przyczynek do rozpoczęcia reintrodukcji. Ruszyła ona w 1971 roku, gdy ptaki sprowadzano z Finlandii, aby osiedlić je w brytyjskich lasach. Wypuszczano po 30 do 40 ptaków rocznie.

Populacja się odbudowała. Jak podaje BTO, obecnie jastrząb jest już całkiem szeroko rozpowszechniony w większości Walii i południowej Szkocji, ale inne populacje są słabe i nieliczne, często skupione na dużych obszarach leśnych np. New Forest czy Thetford Forest. Pierwszy leży na południu Anglii, koło Southampton, a drugi - na wschód od Londynu, niedaleko Norwich i Cambridge.

W 2017 roku odrodzoną mozolnie populację jastrzębi brytyjskich szacowano na 542 ptaki i to tylko w wybranych miejscach kraju. Dla porównania: polska populacja tego ptaka szacowana jest na od 3 do ponad 7 tysięcy i to par.

To pokazuje jak istotnym wydarzeniem jest pojawienie się tych drapieżników niedaleko Durham na północy Anglii, o czym donosi Wildlife Trust. To duże wydarzenie, bowiem przyrodnicy ogłaszają powrót "ducha lasu" do północnoangielskich kompleksów leśnych, gdzie nie było go od lat. Widziano go w Weardale niedaleko Newcastle. Dla nas widok jastrzębia nie jest osobliwy, ale w północnej Anglii to wielka sensacja. Weardale znane jest z bogatej mieszanki wrzosowisk i lasów, jest idealnym siedliskiem dla tego łowcy. Jak się okazuje, pojawienie się jastrzębia w tym rejonie przyjęte zostało przez mieszkańców entuzjastycznie. To doskonały prognostyk, bez życzliwości ludzi ptak nie przetrwa.

Jastrzębie są postrzegane jako ptaki niezwykle ważne dla leśnych ekosystemów, a także dla obszarów przylegających do lasów. Anglicy liczą na to, że drapieżniki będą polowały również na króliki, a także wiewiórki szare - inwazyjny gatunek z Ameryki Północnej, który jest tu plagą. Te małe ssaki są elementem jadłospisu jastrzębia. Przy ich obfitości może skupić się na wyłapywaniu tego rodzaju pokarmu.