Gryzonie
Gryzonie (Rodentia) to rząd ssaków, który obejmuje ponad 2000 gatunków, co czyni go najliczniejszym wśród ssaków. Charakteryzują się one obecnością zębów trzonowych oraz dużą szczęką. Zęby umożliwiają gryzoniom żucie i trawienie twardej roślinności. Gryzonie występują na całym świecie. Do gromady gryzoni należą takie gatunki jak myszy, szczury, chomiki, świnki morskie, a także bardziej egzotyczne gatunki, jak na przykład kapibary.
Gryzonie - najważniejsze informacje
Gryzonie to wszędobylska i najliczniejsza grupa ssaków. Żyją na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy. Zasiedlają sawannę, tundrę, stepy, pustynie i półpustynie oraz wyspy oceaniczne. Szczególnie upodobały sobie niziny i tereny wzdłuż brzegów lasów. Niektóre gatunki przystosowały się również do życia obok człowieka – występują w środowisku antropogenicznym.
Co jedzą gryzonie?
Większość gryzoni to roślinożercy. Żywią się m.in. kwiatami, korzeniami, bulwami, liśćmi, nasionami i owocami. Jednak niektóre gatunki są wszystkożerne. W skład ich diety wchodzą owady i bezkręgowce o miękkim ciele. U gryzoni można zauważyć też koprofagię. Oznacza to, że jedzą one własne odchody, aby do reszty wykorzystać znajdujące się w kale składniki pokarmowe.
Gryzonie żyją zwykle w grupach. Jednak są i takie – np. popielice – które wybierają samotne życie. Mimo tego gryzonie najczęściej skupiają się w grupach rodzinnych. Tworzą je rodzice i młode. Potomstwo rozstaje się domem rodzinnym dopiero po osiągnięciu dojrzałości płciowej. Wśród gryzoni można wyróżnić gatunki monogamiczne i poligamiczne.
Zwierzęta te potrafią komunikować się ze sobą za pomocą węchu i dotyku. Wyczuwają zapach członków swojej rodziny, a odbierając wibracje (będące np. efektem drżenia jednego z osobników), otrzymują wiadomość o zbliżającym się niebezpieczeństwie. Wydają szeroki wachlarz dźwięki, za pomocą których przekazują między sobą informacje o zagrożeniu.
Jak wyglądają gryzonie? Anatomia
Największe gryzonie – kapibary wielkie – ważą nawet 66 kg. Jednak masa ciała większości gatunków oscyluje w granicach 100 g. Gryzonie mają krępe ciało, krótkie kończyny i dobrze rozwinięte zmysły wzroku, słuchu i węchu. W zależności od gatunku budowa ich ciała może być bardzo różna.
Mimo tego u większości z nich można wyróżnić wspólne cechy, a w tym:
- spłaszczona od góry i wydłużoną czaszkę – znajduje się w niej mała puszka mózgowa. Gryzonie mają elastyczną żuchwę i dużą jamę nosową. Natomiast znajdujące się w czaszce oczodoły są otwarte;
- dwie pary łap – przednia ma 5, a tylna od 3 do 5 palców. Większość gatunków jest stopochodna, co oznacza, że zwierzęta chodzą, wykorzystując całą powierzchnię stóp i łap (włącznie z palcami). U niektórych zwierząt kończyny są wyspecjalizowane i przeznaczone np. głównie do biegania, skakania, pływania, drążenia, a nawet szybowania. Tę ostatnią umiejętność mają wiewiórolotkowate;
- skórę pokrytą futrem, łuskami i kolcami – znajduje się na niej mało gruczołów potowych i dużo gruczołów łojowych;
- ogon – jest on zwykle długi. Może być on też pokryty futrem lub łysy;
- jądra schowane w jamie brzusznej lub znajdujące się w pachwinie i dwurożna macica;
- mózg z dwoma półkule i silnie rozwiniętym obszarem odpowiedzialnym za węch;
- żołądek o nieskomplikowanej budowie i jelito ślepe (nie mają go popielice).
Czy gryzonie są pod ochroną?
W Polsce ochroną czynną są objęte chomik europejski, żołędnica, suseł moręgowany i suseł perełkowany. Chomik europejski to gatunek krytycznie zagrożony wyginięciem. Odpowiadają za to ekspansja monokultur rolniczych, rozwój przemysłu, zmiany klimatyczne i zanieczyszczenie środowiska. W takiej samej sytuacji jak chomik jest żołędnica.
Ciekawostki o gryzoniach
- Najdłużej żyjącym gatunkiem gryzoni są golce piaskowe. Dożywają one nawet 30 lat.
- Najmniejszy gryzoń świata występuje w Południowej Azji. Jest nim trąbkouszek beludżystański. Długość jego ciała bez ogona wynosi zaledwie 4,7 cm. Zwykle waży ok. 4g.
- Najmniejszym gryzoniem żyjącym w Polsce jest Badylarka Pospolita. Długość jej ciała nie przekracza 7,5 cm.
- Przednie zęby większości gatunków gryzoni nigdy nie przestają rosnąć. Jednak nie są one nigdy zbyt długie, gdyż naturalnie ścierają się.
- Wśród gryzoni wyróżnia 1800 gatunków.
- Nutria ma pomarańczowe siekacze.
- Szczury nie potrafią wymiotować.
- Każdego dnia na świecie rodzi się 3,5 mln szczurów.
- Golec piaskowy to gryzoń, który jest uznawany za jedno z najbrzydszych zwierząt świata. Nie ma sierści, a jedynie wibrysy znajdujące się na pyszczku. Jest też niemal całkowicie ślepy.
