Ogromny kryzys zdrowia na horyzoncie. Zanikające gatunki są utraconym skarbem
Planeta ze względu na destrukcyjne działania ludzkości, przechodzi właśnie przez tzw. kryzys bioróżnorodności, czyli masowe wymieranie wielu gatunków roślin i zwierząt. Zjawisko to może wywrzeć także ogromny negatywny wpływ na ludzkim zdrowiu.
Czym jest różnorodność biologiczna i dlaczego ma ona znaczenie dla rozwoju? Formalna definicja różnorodności biologicznej pochodzi z Konwencji ONZ o różnorodności biologicznej, która określa ją jako "różnorodność żywych organizmów pochodzących ze wszystkich źródeł, w tym między innymi z ekosystemów lądowych, morskich i innych ekosystemów wodnych oraz zespołów ekologicznych, których są częścią. Obejmuje to różnorodność w obrębie gatunku, między gatunkami i ekosystemami".
Różnorodność ta jest obecnie zagrożona. Przyczynami tego stanu rzeczy jest pięć głównych czynników: wyniszczenie siedlisk, obecność gatunków inwazyjnych, nadmierna eksploatacja (np. przeławianie wód i nadmierne polowania), zanieczyszczenie środowiska oraz kryzys klimatyczny wynikający z emisji gazów cieplarnianych.
Badanie opublikowane w "Biological Reviews" przez biologów z Uniwersytetu Hawai'i w Mānoa i Muséum National d'Histoire Naturelle w Paryżu we Francji potwierdza, że mamy właśnie do czynienia z szóstym masowym wymieraniem.
"Dramatycznie zwiększone wskaźniki wymierania gatunków i malejące liczebności wielu populacji zwierząt i roślin są dobrze udokumentowane, ale niektórzy zaprzeczają, że te zjawiska prowadzą do »masowego wymierania« - mówi prof. Robert Cowie z Uniwersytetu Hawai’i. "Ich opór opiera się na tendencyjnym spojrzeniu na kryzys, który koncentruje się na ssakach i ptakach, a ignoruje bezkręgowce, które stanowią zdecydowaną większość różnorodności biologicznej" - dodaje. Naukowcy szacują, że aktualne tempo wymierania gatunków jest od 100 do 1000 razy szybsze od tempa bazowego, wynikającego jedynie z naturalnych procesów ewolucyjnych.Ale jakie wynikają z tego wnioski dla ludzkości i co to ma wspólnego ze zdrowiem?
Zdrowie przyrody
Różnorodność biologiczna to nie tylko bogactwo przyrody, ale także jej zdrowie. Utrata różnorodności biologicznej osłabia zdolność ekosystemów do skutecznego i wydajnego funkcjonowania, a tym samym osłabia ich zdolność do wspierania zdrowego środowiska. Jest to szczególnie ważne w zmieniającym się klimacie, w którym utrata różnorodności biologicznej zmniejsza odporność przyrody na zmiany.
Jest to również szczególnie ważne dla osób o niższym statusie społeczno-ekonomicznym, które są bardziej niż inni bezpośrednio zależne od przyrody, i które najszybciej i najdotkliwiej odczują skutki zmian klimatu ze względu na ich dotychczasową wrażliwość.
Zdrowie ludzkości
Zdrowe społeczności zależą od dobrze funkcjonujących ekosystemów. Zapewniają one czyste powietrze, słodką wodę, leki i bezpieczeństwo żywnościowe. Ograniczają również występowanie chorób i stabilizują klimat.
Ponieważ różnorodność biologiczna wpływa na dostępność żywności (zarówno dzikiej, jak i uprawnej), ma ona również wpływ na zdrowie. Odżywianie i różnorodność biologiczna są powiązane na wielu poziomach. Skład odżywczy poszczególnych rodzajów oraz odmian tej samej żywności może się drastycznie różnić, co wpływa na dostępność mikroelementów w diecie.
Zdrowe diety lokalne, o odpowiednim średnim poziomie spożycia składników odżywczych, wymagają utrzymania wysokiego poziomu bioróżnorodności. Utrata różnorodności upraw i wynikające z niej stosowanie chemikaliów rolniczych w celu zrekompensowania obniżonej odporności roślin i ubogiej gleby, naraża natomiast ludzi na szkodliwe dla zdrowia zanieczyszczenia.
Zmarnowany potencjał
Utrata różnorodności biologicznej ogranicza także potencjał ewolucyjny ekosystemów do dalszego wytwarzania nowych, leczniczych odmian roślin, a także powoduje utratę potencjalnie użytecznych związków, które giną, zanim gatunki, które je zawierają, zostaną odkryte. Różnorodność biologiczna mikroorganizmów, flory i fauny zapewnia ogromne korzyści dla nauk biologicznych, medycznych i farmakologicznych. Dzięki lepszemu poznaniu różnorodności biologicznej na Ziemi dokonuje się znaczących odkryć z tych dziedzin. Utrata bioróżnorodności może ograniczyć odkrycia dotyczące potencjalnych metod leczenia wielu chorób i problemów zdrowotnych.
Około 50 proc. współczesnych leków zostało bowiem opracowanych na bazie produktów naturalnych, i mimo że ciągle pojawiają się nowe odkrycia, to utrata bioróżnorodności coraz bardziej je osłabia. Obciążenie ludzi chorobami jest większe, szczególnie w przypadku osób o niższym statusie społeczno-ekonomicznym i grup wrażliwych. Na przykład degradacja działów wodnych jest skorelowana z częstszym występowaniem biegunki (głównej przyczyny śmiertelności dzieci) wśród osób o niższym statusie społeczno-ekonomicznym, które są uzależnione od nieuzdatnianych źródeł wody.
Także zdrowie 60 proc. ludności świata, która stosuje tradycyjne leki oparte w dużej mierze na roślinach, a zwłaszcza osób o niższym statusie społeczno-ekonomicznym, których nie stać na nowoczesne substytuty, jest zagrożone, ponieważ dziko zbierane rośliny lecznicze stają się coraz mniej dostępne.
