Zwierzęta na Grenlandii. Jak sobie radzą z zimą i mrozem?

Renifer, należący do rodziny jeleniowatych, w Europie inaczej jest także nazywany renem. Natomiast w Ameryce Północnej używa się określenia karibu, w odniesieniu do osobników dzikich, a reniferem nazywa się tam zwierzęta udomowione. Warto zaznaczyć, że renifery i karibu to w rzeczywistości różne nazwy dla tego samego gatunku zwierzęcia, jakim jest renifer tundrowy Rangifer tarandus. W jego obrębie wyróżnia się dodatkowo kilkanaście podgatunków.

Gatunek ten osiąga w kłębie wysokość do 120 cm, a całkowita długość jego ciała waha się od 150 do 230 cm. U reniferów występuje wyraźny dymorfizm płciowy. Samce niektórych podgatunków są niemal dwukrotnie większe od samic. Co ciekawe, renifer to jedyny gatunek z rodziny jeleniowatych, u których poroże występuje u obu płci, przy czym to u samców jest zdecydowanie większe. Charakterystyczny, łopatowaty wyrostek poroża, znajdujący się nad nosem zwierzęcia, służy mu jako łopata do odgarniania śniegu, co ułatwia żerowanie. Renifer z łatwością trawi nawet zamarznięty pokarm.

Sierść renifera stanowi idealną izolację przed siarczystym mrozem. Jego włosy są puste w środku, co umożliwia zatrzymywanie ciepła blisko skóry. Działa to na podobnej zasadzie jak pióra u ptaków. Taka budowa sierści zwiększa także ich wyporność podczas pływania. Umaszczenie reniferów zależy od wielu czynników, m.in. od danego podgatunku, pory i roku płci. Osobniki zamieszkujące Grenlandię charakteryzują się stosunkowo jasną suknią (okrywa włosowa jeleniowatych) z licznymi białymi elementami, m.in. na brzuchu, szyi i nad racicami.

Pysk renifera jest zakończony szerokim i owłosionym nosem, który stanowi przystosowanie do ogrzewania chłodnego powietrza, zanim to trafi do płuc. Ich oczy mogą zmieniać zabarwienie w ciągu roku. Zimą są niebieskie, natomiast latem stają się bursztynowe. Mechanizm ten ułatwia reniferom widzenie podczas długiej nocy polarnej. Rogowe zakończenie czterech palców każdej kończyny ma postać dużych i wklęsłych racic, które ułatwiają im poruszanie się w kopnym śniegu i miękkiej tundrze. Szerokie racice są również niecenioną pomocą w trakcie pływania.

Oprócz reniferów, na Grenlandii można spotkać łącznie ponad 9400 sklasyfikowanych gatunków, w tym ok. 700 gatunków bezkręgowców. Największą różnorodnością (ok. 300 gatunków) prezentują się muchówki z rzędu Diptera. Oprócz nich można tam spotkać również liczne pajęczaki, motyle, trzmiele, a nawet pszczoły. Od kilkunastu lat na Grenlandii jest prowadzonych kilkadziesiąt pasiek, w których hoduje się głównie pszczołę miodną Apis mellifera. Niektóre rodziny pszczele produkują tam nawet 40 kg miodu rocznie.

Fauna lądowa Grenlandii jest znacznie uboższa niż wodna. Najliczniejszą grupą kręgowców lądowych są ptaki. Jednak część z nich nie gniazduje na wyspie i przylatuje tam jedynie sezonowo. Na wschodnich wybrzeżach Grenlandii swoje lęgi wyprowadzają np. śnieguły zwyczajne Plectrophenaxnivalis. Największym ptakiem drapieżnym wyspy jest podgatunek bielika Haliaeetus albicilla groenlandicus. Warto podkreślić, że na Grenlandii nie ma pingwinów.

Ssaki lądowe, występujące w naturalnie na Grenlandii są reprezentowane jedynie przez osiem gatunków:

• renifera tundrowego Rangifer tarandus ;
• woła piżmowego Ovibos moschatus;
• niedźwiedzia polarnego Ursus maritimus;
• wilka polarnego Canis lupus arctos;
• lisa polarnego Alopex lagopus;
• zająca polarnego Lepus arcticus;
• gronostaja Mustela ermine;
• leminga grenlandzkiego Dicrostonyxgroenlandicus.

Oczywiście w pobliżu miast i ludzkich osad można również spotkać myszy i szczury. Jednak nie są one rodzime na wyspie. Najbardziej charakterystycznym gatunkiem, kojarzonym z Grenlandią jest niedźwiedź polarny. Został on nawet umieszczony w godle wyspy. Jednak jego przyszłość jest niepewna z uwagi kłusownictwo oraz stopniowy zanik naturalnych siedlisk, spowodowany zmianami klimatu.

W wodach Grenlandii występuje wiele gatunków ssaków morskich. Są to m.in. gatunki należące do podrzędu psokształtnych Caniformia, takie jak:

• nerpa Pusa hispida.
• mors Odobenus rosmarus;
• kapturnik Cystophora cristata;
• foka grenlandzka Pagophilus groenlandicus;
• foka brodata Eri-gnathus barbatus;
• foka pospolita Phoca vitulina.

W pobliżu Grenlandii też można spotkać fiszbinowce Mysticeti, takie jak:

• humbak Megap-tera novaeangliae;
• płetwal karłowaty Balaenoptera acuto-rostrata;
• płetwal błękitny Balaenoptera musculus;
• wal grenlandzki Balaena mysticetus;
• wal biskajski Eubalaena glacialis;
• finwal Balaenoptera physalus.

Oprócz tego, wody Grenlandii są pełne zębowców Odontoceti, do których należy:

• orka Orcinus orca;
• morświn Phocoenaphocoena;
• butlogłów północny Hypero-odonampullatus;
• narwal Mono-don monoceros;
• potwal Physetermacrocephalus;
• grindwal Globicephalamelas;
• białucha Delphinapterus leucas;
• delfin białonosy Lagenorhynchus albirostris;
• delfin butlonosy Tursiopstrunca-tus;
• delfin białoboki Lagenorhynchus acutus;
• delfin pręgoboki Stenellacoeruleoalba.

Gatunkiem zasługującym na szczególną uwagę jest wal grenlandzki Balaena mysticetus. Jest to jeden z najdłużej żyjących ssaków na świecie, o czym świadczą badania genetyczne dorosłych osobników. Szacuje się, że wale grenlandzkie mogą dożyć nawet do 200 lat. Postawioną przez badaczy hipotezę potwierdza fakt, iż w skórze żyjących osobników były znajdowane ostrza XIX-wiecznych harpunów.

Ta największa wyspa świata ma powierzchnię 2 166 086 km² i znajduje się w strefie klimatu okołobiegunowego. Ok. 80% powierzchni Grenlandii, czyli aż 1 755 637 km² pokrywa lądolód, którego grubość dochodzi do 3500 metrów. To druga pod względem wielkości ciągła pokrywa lodowa na Ziemi, zaraz po Antarktydzie.

Grenlandia charakteryzuje się klimatem polarnym (na wybrzeżach subpolarnym), co oznacza długie, ciemne zimy, krótkie lata oraz bardzo niskie temperatury. Rekord zimna na tych terenach to −66°C, zmierzone w 1954 roku na stacji North Ice w północnej części wyspy. Wieczna zmarzlina, silne wiatry i ekstremalne warunki sprawiają, że fauna i flora Grenlandii są ograniczone, ale jednocześnie zachwycają swoją unikalnością.

Zwierzęta zamieszkujące Grenlandię posiadają szereg przystosowań do tak niekorzystnych warunków:

• Warstwa tłuszczu

Zwierzęta morskie, jak wieloryby czy morsy, posiadają grubą warstwę tłuszczu, która jednocześnie ogranicza straty ciepła i stanowi magazyn energii.

• Grube futro

Włosy puste w środku i gruby podszerstek, znajdujący się pod okrywą włosową skutecznie chronią ciało przed wychłodzeniem, ograniczając do minimum straty ciepła.

• Maskujące ubarwienie

Białe futro większości gatunków, zamieszkujących Grenlandię ułatwia zlanie się z otoczeniem. Drapieżniki są wówczas mniej widoczne, co zwiększa ich szansę na udane polowanie. Natomiast mniejszym ssakom, np. zającu polarnemu łatwiej jest się schować przed drapieżnikami.

• Przystosowania do zdobywania pokarmu

Renifery, dzięki łopatowatym odnogom poroża i silnym racicom są w stanie wydobywać spod śniegu mech i porosty, które stanowią ich główne pożywienie zimą. Zwierzęta te dobrze trawią zamarznięty pokarm, który np. dla udomowionych przeżuwaczy może być źródłem poważnych problemów zdrowotnych.

Fauna i flora Grenlandii są wyjątkowe nie tylko ze względu na swoje unikalne cechy, ale także z powodu trudnych warunków, w jakich muszą funkcjonować. Wyspa ta jest domem dla wielu gatunków, które muszą przystosować się do ekstremalnych warunków klimatycznych, takich jak długotrwałe mrozy, krótkie okresy wegetacyjne oraz zmienność sezonów. Na Grenlandii występują rzadkie gatunki, takie jak wół piżmowy, niedźwiedzie polarne czy wilki polarne. Zwierzęta te są zagrożone wyginięciem z powodu działalności człowieka, w tym polowań oraz zmian klimatycznych, które mogą poważnie zakłócić ich środowisko naturalne.

Aby chronić ten wyjątkowy obszar, Grenlandia wraz z Danią, w 1993 r. zostały objęte Konwencją o różnorodności biologicznej. Ponadto, Park Narodowy, obejmujący prawie całą Grenlandię Północno-Wschodnią, został wpisany na listę rezerwatów biosfery UNESCO. Dzięki tym staraniom, Grenlandia stara się zachować swoje unikalne środowisko naturalne w obliczu współczesnych zagrożeń.

Źródła: Pasternak, D. (2015). KALAALLIT NUNAAT–TERRA INCOGNITA. Wszechświat, 116(7-9).