Najstarsza kijanka świata. Skamieniała larwa żaby sprzed 161 milionów lat
Oprac.: Wojciech Brzeziński
Paleontolodzy z Argentyny odkryli najstarszą znaną kijankę, której wiek szacuje się na 161 milionów lat. Ten doskonale zachowany okaz dostarcza nowych informacji na temat ewolucji cyklu życiowego żab i pokazuje, że ich charakterystyczna budowa ciała przetrwała bez większych zmian przez miliony lat.
Zespół badawczy, szukając skamieniałości dinozaurów w prowincji Santa Cruz w Argentynie, natrafił w 2020 r. na niezwykły okaz. „Nie udało się nam osiągnąć pierwotnego celu, ale jeden z członków zespołu znalazł kamień z interesującą zawartością – to była kijanka” – mówi Mariana Chuliver z Uniwersytetu Maimonidesa w Buenos Aires.
Okaz zidentyfikowano jako przedstawiciela gatunku Notobatrachus degiustoi, wymarłej żaby, której dorosłe osobniki były znajdowane w tym samym miejscu od 1957 roku. Badacze twierdzą, że to najstarsza znana nauce i pierwsza skamieniałość kijanki żaby spoza okresu kredy, który rozpoczął się około 145 milionów lat temu.
Żaby wiedzą, co działa
Naukowcy byli zaskoczeni wyjątkowym stanem zachowania skamieniałości, która umożliwiła identyfikację oczu, nerwów, a nawet części kończyny i ogona. Miała około 16 cm długości, co porównywalne jest z największymi współczesnymi kijankami.
Skamieniałość Notobatrachus degiustoi zawiera szczegóły anatomiczne, które umożliwiają rekonstrukcję trybu życia tej pradawnej kijanki. Analizy wskazują na obecność filtra skrzelowego, który pozwalał kijankom na odżywianie się mikroskopijnymi cząstkami zawieszonymi w wodzie – podobnie jak u współczesnych kijanek.
„Odkrycie to potwierdza, jak trwały i skuteczny jest typowy cykl życiowy żaby” – komentuje Jodi Rowley z Australijskiego Muzeum w Sydney. Cykl ten, składający się z wodnego etapu larwalnego i lądowego etapu dorosłego, przetrwał miliony lat niemal bez zmian, adaptując się do różnych środowisk.
Idealne warunki w pradawnych siedliskach
Klimat Ziemi w okresie jurajskim był cieplejszy i wilgotniejszy niż dzisiaj, co mogło umożliwiać kijankom osiąganie większych rozmiarów. Jak wyjaśnia Chuliver, brak konkurencji ze strony innych gatunków żab lub ryb dodatkowo sprzyjał ich przetrwaniu.
Odkrycie rzuca światło na warunki, w jakich ewoluowały prymitywne gatunki żab. Badacze sugerują, że Notobatrachus degiustoi zamieszkiwały rozległe, bogate w wodę siedliska, pozbawione licznych drapieżników. Współczesne gatunki żab mogą tylko „marzyć o takich środowiskach” – stwierdza Rowley.
Opublikowane w czasopiśmie naukowym „Nature” wyniki badania pokazują, że kijanka należała do późnego stadium larwalnego, tuż przed przejściem w postać dorosłą. „Była niemal gotowa do metamorfozy w żabę” – mówi Chuliver.
Pierwszy w historii dowód na kijankę spoza okresu kredy
Znalezisko jest szczególnie istotne, ponieważ do tej pory brakowało skamieniałości kijanek starszych niż 145 milionów lat. Naukowcy od dawna mieli jedynie dowody na istnienie dorosłych osobników żab sprzed okresu kredy, ale bez jakichkolwiek dowodów na istnienie kijanek.
To odkrycie nie tylko wypełnia tę lukę, ale także potwierdza, że cykl życiowy z wodnym etapem larwalnym istniał już w początkach historii ewolucji żab. Jak piszą autorzy badania, „życie dwufazowe, z kijankami zamieszkującymi wodne, efemeryczne środowiska, istniało już u prymitywnych żab”.
