Hipopotamka Moo Deng podbiła serca ludzi. Gatunek jest bliski wymarcia
W ostatnich tygodniach mały hipopotam karłowaty o imieniu Moo Deng przyciągnął uwagę tysięcy ludzi na całym świecie. Urodzona w lipcu 2024 roku w tajskim zoo Khao Kheow, stała się sensacją internetową, a jej zdjęcia i filmy obiegły media społecznościowe. Jednak ten uroczy maluch jest jednym z ostatnich przedstawicieli swojego gatunku. Podczas gdy Moo Deng zdobywa serca ludzi, jej dzikie krewniaczki walczą o przetrwanie w Afryce Zachodniej.
Hipopotamy karłowate (Choeropsis liberiensis) to najmniejszy gatunek hipopotamów na świecie. Są znacznie mniejsze od swoich bardziej znanych kuzynów, hipopotamów nilowych (Hippopotamus amphibius).
Hipopotamy jak Moo Deng są zagrożone wyginięciem
Dorosłe osobniki ważą do 272 kg, czyli jedynie ok. jednej dziesiątej wagi hipopotama zwyczajnego.Niestety, według Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody (IUCN), hipopotamy karłowate są gatunkiem zagrożonym wyginięciem.
W ostatnim globalnym badaniu przeprowadzonym w 2015 r. szacowano, że w ich naturalnym środowisku żyje mniej niż 2,5 tys. dorosłych osobników.
Największe zagrożenia dla tych zwierząt to utrata siedlisk oraz kłusownictwo. Ich naturalne środowiska — lasy tropikalne i bagna w Liberii, Sierra Leone, Gwinei i Wybrzeżu Kości Słoniowej — są niszczone przez rozwój rolnictwa, pozyskiwanie drewna, a także nielegalne wydobycie surowców.
Jak podaje Fauna & Flora International, w Parku Narodowym Taï w Wybrzeżu Kości Słoniowej złoto jest wydobywane w rzekach, co dodatkowo niszczy siedliska tych zwierząt. W rezultacie hipopotamy karłowate mają coraz mniej miejsca do życia, a ich populacja stale maleje.
Tajemniczy samotnicy
Hipopotamy karłowate to zwierzęta samotne, które prowadzą nocny tryb życia. Żyją w pobliżu rzek i bagien, gdzie mogą utrzymać wilgotną skórę. Są roślinożerne i żywią się głównie trawami, liśćmi, pędami i owocami.
Choć odgrywają ważną rolę w ekosystemie, ich zachowanie i sposób życia są wciąż mało poznane. Większość informacji o tych zwierzętach pochodzi z badań nad osobnikami żyjącymi w niewoli, a także z analiz śladów, odchodów i pułapek fotograficznych, które pozwalają śledzić ich ruchy w naturalnym środowisku.
W kulturze i folklorze Afryki Zachodniej hipopotamy karłowate odgrywają znaczącą rolę. Np. legenda z Liberii głosi, że hipopotamy karłowate w nocy niosą w ustach diamenty, które oświetlają im drogę przez las. Z kolei w Wybrzeżu Kości Słoniowej uważa się, że zobaczenie ogona hipopotama karłowatego i wybuchnięcie śmiechem może doprowadzić człowieka do szaleństwa.
Wysiłki na rzecz ochrony hipopotamów karłowatych zintensyfikowały się po 2010 r., kiedy degradacja ich siedlisk osiągnęła krytyczny poziom. W Wybrzeżu Kości Słoniowej rozległe tereny lasów tropikalnych zostały zniszczone pod uprawy komercyjne, takie jak palma olejowa, kakao i kauczuk. W Liberii problemem jest nielegalne pozyskiwanie drewna, które przyczynia się do dalszej degradacji ekosystemów leśnych. Populacja w Nigerii zniknęła zupełnie.
Mimo że hipopotamy karłowate są prawnie chronione w Liberii, Sierra Leone, Gwinei i Wybrzeżu Kości Słoniowej, skuteczność egzekwowania tych przepisów jest zróżnicowana. Wybrzeże Kości Słoniowej ma lepszą infrastrukturę i większe zasoby do ochrony przyrody niż sąsiednie kraje, co sprawia, że hipopotamy są tam lepiej chronione.
Badania przeprowadzone przez Bogui Elie Bandamę ze Swiss Center for Scientific Research w Wybrzeżu Kości Słoniowej sugerują, że w Parku Narodowym Taï, który jest największym chronionym lasem pierwotnym w Afryce Zachodniej, żyje od 800 do 1000 osobników tego gatunku, czyli niemal połowa całej dzikiej populacji.
W Liberii, dzięki współpracy z organizacją Fauna & Flora International, w 2013 r. opracowano krajową strategię ochrony hipopotamów karłowatych. Kluczowym elementem tej strategii jest ochrona i łączenie pozostałych populacji poprzez stworzenie korytarzy ekologicznych, które umożliwią swobodną migrację zwierząt.
Siedlisko i zagrożenia
Hipopotamy karłowate są w dużym stopniu uzależnione od zdrowych lasów i czystych wód. Jak wynika z raportu WWF, utrata lasów tropikalnych spowodowana pozyskiwaniem drewna i rozwój rolnictwa znacząco wpływają na kurczenie się ich siedlisk. Oprócz tego, że są to tereny, gdzie mogą się ukrywać, lasy te dostarczają hipopotamom pożywienia. Wraz z ich utratą hipopotamy tracą dostęp do zasobów niezbędnych do przeżycia.
Poza utratą siedlisk, hipopotamy karłowate są także zagrożone przez kłusownictwo. Ich mięso jest cenione przez lokalne społeczności, co dodatkowo pogarsza sytuację tych zwierząt. Mimo że istnieją prawne mechanizmy ochrony, w praktyce często nie są one skutecznie egzekwowane.
W odpowiedzi na te wyzwania, WWF oraz inne organizacje współpracują z rządami i społecznościami lokalnymi w regionie, aby zmniejszyć presję na ekosystemy, w których żyją hipopotamy karłowate. Jednym z rozwiązań jest projekt REDD+, wspierany przez ONZ, który ma na celu ochronę lasów. Projekt wspiera także lokalne społeczności, zapewniając im alternatywne źródła dochodów i poszanowanie praw do ziemi.
Mieszkańcy pomagają hipopotamom
Zaangażowanie społeczności lokalnych w ochronę hipopotamów karłowatych jest kluczowe. Jak zauważa w rozmowie z BBC dr Gabriella Flacke, doradca ds. weterynarii w programie ochrony hipopotamów karłowatych, miejscowe społeczności doskonale rozumieją wartość tego gatunku.
Hipopotamy karłowate są gatunkiem symbolicznym i mogą być kluczowym elementem ekosystemu. Jednak bez odpowiedniej infrastruktury i zasobów nawet najbardziej zaangażowani ludzie będą mieli trudności z ochroną tych zwierząt.
Z tego powodu organizacje, takie jak Pygmy Hippo Foundation, szkolą strażników leśnych w Parku Narodowym Sapo w Liberii, aby monitorować i chronić populacje hipopotamów karłowatych. Dodatkowo projekt pilotażowy sponsorowany przez Zoo Basel angażuje bezrobotnych młodych ludzi z okolic Lasu Gola w Sierra Leone i Liberii, którzy stają się ambasadorami ochrony tego zagrożonego gatunku.
Rola hipopotamów karłowatych w ekosystemie
Mimo wielu badań nad hipopotamami karłowatymi, zarówno w niewoli, jak i w naturalnym środowisku, wciąż istnieje wiele niewiadomych dotyczących ich zachowania. Np. wciąż nie wiadomo dokładnie, jak duże są ich naturalne terytoria oraz czy ich zachowanie w dziczy różni się od tego, które obserwuje się u osobników trzymanych w niewoli.
Naukowcy spekulują, że hipopotamy karłowate mogą odgrywać podobną rolę jak ich większe kuzynki, hipopotamy nilowe, w ekosystemach rzecznych. Mogą one pomagać w rozsiewaniu nasion i recyklingu składników odżywczych poprzez rozprzestrzenianie odchodów oraz modyfikowanie brzegów rzek, co ma kluczowe znaczenie dla zachowania bioróżnorodności w regionie.
Mimo zagrożeń, hipopotamy karłowate wciąż mają szansę na przetrwanie, jeśli działania ochronne będą kontynuowane. Ostateczna odpowiedź na pytanie, jak długo przetrwa ten uroczy, ale zagrożony gatunek, zależy od zaangażowania społeczności lokalnych, wsparcia organizacji międzynarodowych oraz skutecznej ochrony ich naturalnych siedlisk.
