Bociany już wracają do Niemiec. Polskie jeszcze czekają, mają ważny powód

Grupa EkoLogiczna, zajmująca się również monitoringiem bocianów białych, poinformowała już nawet, że bociany lecą do Europy. Na swoim profilu na Facebooku zamieściła informację, że jedna z samic nazywana Zbysią wleciała na teren Ugandy i w dwa dni pokonała 582 km, natomiast samiec Szybki między Mozambikiem, Zambią a Zimbabwe przeleciał 566 km. To sporo i może wyglądać tak, jakby bociany ruszyły w swoją wielką wędrówkę do Europy.

Ornitologowie jednak uważają, że tak nie jest i że pospieszyli się ci, którzy to obwieszczają. To, że bociany przemieszczają się teraz po Afryce, nawet w kierunku północnym, nie musi jeszcze sugerować, że ruszyły do powrotu z zimowisk.

- Bociany siedzą na starych śmieciach, nic nie wskazuje na to, by już ruszały do domu - informuje Joachim Siekiera z Grupy Silesiana, która monituje bociany w Afryce. - Zachowują się stabilnie, łażą po sawannie i konsumują.

To by znaczyło, że przeloty niektórych bocianów między Mozambikiem a Zimbabwe czy między Tanzanią a Ugandą nie są jeszcze poderwaniem się do powrotu do Polski, nawet jeśli zwierzęta pokonują kilkaset kilometrów dziennie. - Kilkaset kilometrów w Afryce to nie jest sensacja - mówią ornitologowie.

Prof. Piotr Tryjanowski z Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu tłumaczy to tak: - Bociany białe chętnie włóczą się po subsaharyjskiej Afryce i podlatują w kolejne miejsca w poszukiwaniu jak najlepszych źródeł pożywienia.

- Muszą się po prostu najeść, bo od tego zależy nie tylko los ich długiej wędrówki, ale w zasadzie cały sezon lęgowy. Bociany po to m.in. lecą do Afryki, aby najeść się tam w okresie zimowym i będą to robiły tak długo, jak długo ich organizmy nie będą gotowe - zauważa ekspert.

W związku z tym, o ile samce bocianów białych w lutym odczuwają już pewną presję związaną z powrotem i zajęciem jak najlepszych miejsc do godów, o tyle samice będą zwlekały jak długo się da.

Nie ma to związku z Polską i tym, co dzieje się u nas, ale z Afryką. Dopóki bocian ma tam owady takie jak szarańcza, chrząszcze i inne, będzie jadł. - Bocian, zwłaszcza samica, musi wrócić w dobrej kondycji. Od tego zależy, ile złoży jaj, ile wychowa młodych - tłumaczy poznański ornitolog.

Nie ma więc pośpiechu i bociany wolą zwlekać, niż zbytnio się pospieszyć. Te, które ruszyły na północ Afryki, prawdopodobnie szukają wciąż jeszcze dobrych żerowisk na miejscu.

Według ludowego porzekadła, bociany białe przylatują do gniazd w Polsce na św. Józefa, a zatem 19 marca i nie odbiega to z reguły od prawdy. To precyzyjne ptaki. Tak jak sejmiki zaczynają się niemal dokładnie 15 sierpnia, tak też 19 marca czy połowa marca to najczęściej termin ich powrotu z migracji. Może jednak to się wydarzyć później, za to rzadziej wcześniej.

Bociany już widziane w Polsce to najczęściej osobniki, które albo w ogóle nie odleciały, albo poleciały nie do Afryki, ale np. do południowej Europy. Ornitologowie obserwują coraz częstsze zachowania naszych ptaków podobne do tych z Hiszpanii i Portugalii.

Zamiast wybierać daleką Afrykę, zatrzymują się na całą zimę gdzieś bliżej, na co pozwalają zmiany klimatu i składowiska bądź rozsypane odpady. Warunek jest jeden - muszą mieć dostęp do pożywienia gwarantującego sukces rozrodczy.

Nieco inna jest sytuacja z bocianami z zachodniej Europy, których jest bez porównania mniej niż w Europie wschodniej. Poza Hiszpanią, która jest od pewnego czasu numerem 1 na świecie pod względem liczby bocianów białych (kosztem dawnej liderki, Polski), pozostałe państwa zachodnioeuropejskie dopiero odbudowują swoje populacje. Włochy, Francja, Szwajcaria, Niemcy, kraje Beneluksu, Dania, Szwecja czy ostatnio nawet Wielka Brytania nie miały bocianów białych od lat, teraz one tam wróciły.

Niemieckie bociany za to już rozpoczynają powrót z zimowisk i to jest dość istotna różnica w porównaniu z ptakami polskimi. Ornitologowie ze wschodnich Niemiec raportują, że zaopatrzone w nadajniki osobniki ruszyły z Tanzanii i Sudanu, już niewątpliwie do domu. Od tygodnia są w podróży.

- Niemcy mają starsze nadajniki GPS, co zarazem znaczy, że mają też pod obserwacją starsze ptaki. I one zachowują się nieco inaczej niż młode - mówi prof. Piotr Tryjanowski. - To są te subtelności decydujące o migracjach, wiek ma tu spore znaczenie.

Polskie bociany sprawdzają kolejne żerowiska w Afryce, zmieniają miejsca pobytu nawet o kilkaset kilometrów, ale do domu gremialnie nie ruszyły. Może to się stać jednak niemal dosłownie w każdej chwili. W 2024 r. większość polskich bocianów białych ruszyła do domu niemal jak w zegarku 1 marca. To często zachowanie grupowe i społecznie zakaźne. Gdy część zacznie migrację, inne też ruszają.

Bociany białe unikają lotu nad wodą, więc nie wybierają najkrótszej trasy przez Morze Śródziemne między Egiptem a Grecją. Wolą oblecieć akwen od wschodu, przez Bliski Wschód i Turcję. Tam niekiedy zatrzymują się, by sprawdzić, czy w Europie nie zalega jeszcze śnieg. Jeżeli nie, lecą dalej i jeżeli w tym roku też wyruszą jutro, pojutrze albo w weekend, dotrą do nas około św. Józefa.