Kwiaty są inteligentne? Kontrowersyjne wnioski naukowców

Nie mają mózgu, neuronów ani jakiegokolwiek śladu podobnego do naszego układu nerwowego, ale mimo to rośliny mogą wykazywać zachowania, które można uznać za inteligentne. W fascynującym i kontrowersyjnym nowym artykule Andre Kessler, ekolog chemiczny z Cornell University i jego doktorant Michael Mueller argumentują, że zachowanie niektórych roślin można wpasować w pewną definicję inteligencji.

Naukowcy wyjaśniają, że niektóre gatunki flory wydają się reagować na swoje otoczenie i działać w oparciu o swoisty rodzaj pamięci, połączonej z czymś, co wygląda jak zdolność do podejmowania decyzji.

Jednym z przykładów ma być przeprowadzony przez naukowców eksperyment. Pospolity w Ameryce Północnej chwast, znany jako nawłoć najwyższa (Solidago altissima), reaguje na "krzyki" sąsiadów atakowanych przez roślinożercę.  Kiedy larwy chrząszcza liściastego zaczynają przeżuwać liście nawłoci, rośliny wydzielają lotne związki organiczne (LZO), które sygnalizują owadom, że roślina jest uszkodzona i powinny przenieść się na lepsze źródło pożywienia. 

Jednocześnie zaatakowane rośliny zmieniają również to, w jakim stopniu ich liście odbijają czerwone światło, co są w stanie wykryć sąsiednie rośliny. 

Zarówno zmiany w kolorze liści, jak i unoszące się w powietrzu substancje chemiczne wydają się służyć jako ostrzeżenia o zbliżającym się niebezpieczeństwie dla innych nawłoci w pobliżu. Tylko sąsiedzi rozumiejący ten "język" są w stanie podjąć odpowiednie działania. W odpowiedzi na sygnał, sąsiadujące ze sobą nawłoci przygotowują się na atak, rosnąc szybciej i wytwarzając związki obronne do walki z owadami. To reakcja przypominająca działanie zwierzęcego układu odpornościowego. 

W sposób, jak twierdzą naukowcy, nawłoci nie tylko integrują informacje z otoczenia, ale także przewidują i przygotowują się na przyszłe warunki w oparciu o ich obecne środowisko.

Nawłocie nie mają nerwów, które przekazują informacje o otoczeniu za pomocą impulsów elektrycznych, ale ich komórki są połączone w systemy działające za pośrednictwem sygnalizacji chemicznej, dzięki czemu sieć może poruszać się i reagować jako całość, nawet bez centralnego układu nerwowego.

Kessler i Mueller argumentują, że reakcja rośliny na lotne związki organiczne emitowane przez zaatakowane sąsiadki to coś więcej niż tylko odruch lub ustalony wzorzec działania. Jest to "przemyślana" zmiana zachowania, oparta na kosztach roślinożerności i konkurencji rówieśniczej. Według badania przeprowadzonego w 2022 r. przez Kesslera, gdy w pobliżu nie ma innych kwiatów, które mogłyby odebrać sygnał, atakowane przez owady nawłoci nie próbują nawet "sygnalizować" ataku za pomocą odbijania czerwonego światła przez liście. 

"W zależności od informacji, jakie otrzymuje od otoczenia, roślina zmienia swoje standardowe zachowanie" - wyjaśnia Kessler. "Biorąc pod uwagę zgromadzone dowody, pytanie nie brzmi, czy rośliny wykazują inteligentne zachowania, ale w jaki sposób osiągają je bez układu nerwowego i jakie są ekologiczne konsekwencje tych zachowań".

Nawłoci nie są jedynymi roślinami, które wykorzystują lotne związki organiczne do "rozmów" z sąsiadami. Naukowcy wiedzą, że niektóre rośliny wymieniają informacje w ten sposób od lat 80. XX w.  Niektórzy pozostają sceptyczni co do takich wyników i tego, czy można przypisywać je inteligencji. 

Jasne jest jednak, że wciąż zbyt mało wiemy o tym, jak wygląda świat z perspektywy roślin: jak ich zmysły pomagają im orientować się w otoczeniu i jak te informacje wpływają na ich zachowanie i rozwój.