Blaszki to półprawda. Trujące i niejadalne są też grzyby z gąbką

Początkujący grzybiarze, którzy nie są pewni swojej wiedzy, z reguły kierują się na grzybobraniach zasadą: grzyby z gąbką można zbierać bezpiecznie - są jadalne i nietrujące. To mit! Choć większość grzybów trujących ma pod kapeluszem blaszki, zdarzają się (choć rzadziej) gatunki trujące, które mają tam gąbkę. 

Rozróżnienie i poznanie gatunków grzybów trujących jest niezwykle ważne. Grzyby trujące powodują dysfunkcje całego układu pokarmowego, obumieranie wątroby i nerek, prowadzą do zapaści. Łagodniejsze, ale wciąż trujące odmiany wywołują reakcje alergiczną, podrażniają system nerwowy i pokarmowy. Objawami zatrucia są wówczas łzawienie, zaburzenia oddychania, wymioty czy biegunka.

Poznaj gatunki grzybów z gąbką, które - choć nie są tak trujące jak muchomory czerwony czy sromotnikowy - wywołują nieprzyjemne objawy i z tego powodu nie powinno się ich absolutnie zbierać.

Wśród trujących grzybów gąbczastych nie ma na szczęście gatunków, które powodują zgon. Mimo to, jest przynajmniej jeden gatunek, którego nie wolno zbierać, gdyż można się nim zatruć. To borowik szatan, nazywany także szatańskim oraz krwistym lub diabelskim. Za nazwę odpowiada czerwone zabarwienie trzonu oraz gąbki. Kapelusz szatana osiąga do 30 cm średnicy. U młodych okazów jest półkolisty, jasny, matowy, natomiast u starszych - spłaszczony, poduszkowaty i gładki. Miąższ szatana borowika jest jasny, a po przekrojeniu zaczyna błękitnieć. 

Ten grzyb z czerwoną gąbką nie powinien znaleźć się w koszyku żadnego grzybiarza - spożycie go wywołuje bowiem wymioty, biegunkę, nudności i skurcze łydek. Po zjedzeniu choćby niewielkiej ilości tych grzybów, należy niezwłocznie jechać na pogotowie. Choć w nazwie zawiera człon "borowik", nie trzeba martwić się o możliwość pomylenia go z borowikiem szlachetnym, czyli przepysznym prawdziwkiem. Szatan a prawdziwek to dwa zupełnie inne grzyby. Szatan ma przede wszystkim czerwonawy trzon, a u prawdziwka próżno szukać takiej kolorystyki.

Trującym gatunkiem wymierającym, którego już praktycznie się w lasach nie spotyka jest borowik purpurowy, znany jako "pomarańczowy grzyb z gąbką". Grzyb ten jest bardzo charakterystyczny. Ma gruby trzon o wysokości 6-12 cm w kolorze żółto-czerwonym. Cały pokryty jest "siateczką" o drobnych oczkach. Kapelusz borowika purpurowego jest szarawy. W młodych okazów ma kształt półkolisty, u starszych jest niemal całkowicie płaski. Miąższ ma cytrynowożółty kolor, a trzon w środku jest klasycznie żółty, lekko błękitniejący. Zjedzenie tego gatunku powoduje problemy ze strony przewodu pokarmowego.

Grzyby niejadalne z gąbką nie są trujące, ale mimo to nie powinno się ich zbierać. Są po prostu niesmaczne, najczęściej również nieprzyjemnie pachną. Nawet niewielka ilość takich grzybów dodana do potrawy, psuje całkowicie jej smak. Których grzybów unikać?

Borowik ponury inaczej nazywany jest siniakiem - to grzyb z żółtą gąbką, która po przecięciu robi się niebieskofioletowa, stąd jego druga nazwa. Po czym rozpoznać okazy borowika ponurego? Ich kapelusz ma średnicę do 20 cm i jest aksamitnie gładki, nieco przypominający w dotyku zamsz. W młodszych okazów ma kształt księżycowaty, u starszych - płaski, poduszkowaty. Owocnik ma kolor żółtokremowy, czasem oliwkowy (oliwkowa jest też gąbka) i pod wpływem dotyku zmienia barwę! Gdy go potrzesz zrobi się niebieskawy. W miejscu żerowania ślimaków, przybiera kolor czerwonawy, co sprawia, że wiele osób myli go z borowikiem ceglastoporym. 

Borowik ponury w postaci surowej jest grzybem trującym. Może powodować dolegliwości ze strony układu pokarmowego - wymioty, biegunki, nudności. Odpowiadają za to silne toksyny, które zawiera w składzie: betaina i inwolutyna. Niektórzy twierdzą, że można spożywać go po obróbce cieplnej, natomiast nie chodzi tu o podsmażenie go na patelni, ale raczej wielogodzinne gotowanie i wielokrotne wymienianie wody. Zdrowy rozsądek nakazywałby jednak rezygnację ze zbierania tych okazów - w lesie jest wiele innych, zdrowszych i smaczniejszych grzybów!

Podobnie do borowika ponurego zachowuje się grzyb zajączek, a właściwie podgrzybek zajączek. Po przekrojeniu lub uszkodzeniu miąższu, zmienia on barwę na niebieskawą. Jest on jednak zupełnie inny od borowika ponurego - ma żółty trzon oraz żółtą gąbkę. Jest też całkowicie jadalny, śmiało można go więc zbierać.

Goryczak żółciowy, nazywany jest również gorzkówką, a grzybiarze-amatorzy mówią, że jest to "grzyb z różową gąbką". Wynika to oczywiście z charakterystycznego koloru gąbki - u młodych okazów jest ona biała, u starszych bladoróżowa. Również miąższ może przybierać tę specyficzną barwę - grzyb po przekrojeniu robi się różowy, choć nie zdarza się to zawsze. Kapelusze goryczaka są z wierzchu brązowe i lekko pofałdowane. Trzon ma kolor oliwkowobrązowy albo kremowy i jest pokryty delikatną siateczką.

Ten grzyb z ciemną gąbką pod kapeluszem to kuzyn goryczaka żółciowego. Choć kształtem przypomina nieco prawdziwka, brązowy owocnik sprawia, że łatwo odróżnić go od szlachetnego borowika. Kapelusz ma maksymalnie 16 cm średnicy i u młodych okazów jest półkulisty albo wypukły, zaś u starych - poduszkowaty. Powierzchnia kapelusza jest aksamitna, lekko zamszowa, a na starość często popękana. Młode grzyby mają kapelusze jasnoszare, a wraz z wiekiem stają się one oliwkowoszare, czerwonobrązowe, a nawet brązowoczarne. Skórka nie daje się zdjąć z kapelusza. Trzonki są wysokie i grube, przypominają wyglądem walec. Miąższ jest jasny, po przecięciu może robić się niebieskozielony.

Grzyb ten raczej należy do niejadalnych, choć niektórzy twierdzą, że po obróbce cieplnej można go spożywać. Podczas gotowania wydobywa się z niego jednak tak nieprzyjemny zapach, że z pewnością nie pobudza apetytu. Jest także bardzo rzadkim gatunkiem - lepiej jest więc go nie zrywać.

Wybierasz się na grzyby? Dobrze się do tego przygotuj - nie wystarczy podstawowa wiedza dotycząca gatunków. Okazuje się bowiem, że nawet wśród grzybów, które mają cechy wyglądu podobne do jadalnych i nietrujących, są gatunki których nie wolno zbierać.