Nie tylko kurki i borowiki. Te grzyby też można zbierać w Polsce

W Polsce, według informacji podawanych przez Lasy Państwowe, jest około 3,3 tys. gatunków grzybów wielkoowocnikowych, z czego jadalnych jest około 170 gatunków. Jednak gdy zajrzymy do koszyka przeciętnego grzybiarza lub na targowisko, znajdziemy tam zaledwie kilka najpopularniejszych gatunków.

Do najpopularniejszych grzybów w Polsce należą: borowiki, podgrzybki i kurki (dla niektórych bez kurek nie ma prawdziwego grzybobrania). Chętnie zbierane są także rydze, koźlarze, kanie, gołąbki, maślaki czy gąski.

Znana wszystkim grzybiarzom zasada mówi, że najbezpieczniej zbierać grzyby, które mają od spodu rurki, a unikać tych z blaszkami. Ale to właśnie blaszki znajdują się pod większością jadalnych grzybów (zwróć uwagę choćby na sprzedawane niemal w każdym markecie pieczarki i boczniaka).

Boczniak ostrygowaty to pospolicie występujący w Polsce grzyb. Spotkamy go na martwym drewnie gatunków liściastych, takich jak np. grab, dąb, buk, wierzba i wiele innych. Pojawia się późną jesienią, od końca października i rośnie do zimy, a gdy ta jest łagodna i wówczas można zbierać boczniaka. Są bardzo zdrowe, dostarczają łatwo przyswajalnego białka, aminokwasów i witamin z grupy B.

Sromotnik bezwstydny to jeden z ciekawszych grzybów, jaki można spotkać w lesie. Nazwa rodzajowa wywodzi się od greckiej nazwy prącia (φαλλός, w zlatynizowanej formie Phallus). Wydziela przy tym niezbyt przyjemny zapach, który w przypadku starszych osobników przypomina rozkładające się ciało, dzięki czemu zyskał całą paletę innych nazw takich jak: sromotnik smrodliwy, sromotnik wstydliwy, słupiak cuchnący czy wprost śmierdziuch lub śmierdziel.

Grzyb ten trafił nawet do Księgi Rekordów Guinnessa ze względu na wyjątkowo szybki wzrost. Rośnie nawet 5 milimetrów na minutę (nie, nie ma tu pomyłki, wzrost jest błyskawiczny), a docelową wielkość osiąga w 1,5 do kilku godzin.

Młode owocniki, wyglądające jak jaja, można jeść nawet na surowo. Mają ziemisto-rzodkiewkowy smak. Dojrzałe osobniki ze względu na zapach są niejadalne, choć we Francji czy Niemczech, pozbawione cuchnącej warstwy grzyby, uważane są za przysmak.

Siedzuń sosnowy zwany jest kozią brodą, szmaciakiem czy strzępiakiem. Do 2014 r. był pod ochroną, jednak ze względu na wzrost liczebności wyjęto go spod ochrony. Jest nie tylko smaczny, ale i zdrowy. Wykorzystuje się go do zup, smażenia i suszenia. Po zebraniu warto na niego uważać, łatwo się łamie. Przed przygotowaniem posiłku z tego grzyba warto mu poświęcić nieco czasu. Charakterystyczne fałdki sprzyjają nagromadzeniu się wewnątrz piasku, fragmentów ściółki i owadów.

Muchomor rdzawobrązowy jest grzybem pospolicie występującym w Polsce, choć większość osób przechodzi obok niego obojętnie. Rośnie praktycznie w całym kraju, szczególnie pod świerkami, sosnami, dębami i bukami. 

Niewiele osób decyduje się na zbieranie muchomora rdzawobrązowego nie tylko ze względu na łatwą możliwość pomyłki z trującymi gatunkami, ale również dlatego, że nie należy do grzybów o wysokich walorach smakowych. Poleca się wykorzystywanie kapeluszy (trzonki mogą być łykowate) i to raczej jako dodatek do innych grzybów.

Purchawka występuje na całym świecie i największe zainteresowanie prawdopodobnie wzbudza wśród dzieci, które rozdeptując dorosłe owocniki, doprowadzają do wydostania się ogromnej liczby zarodników. Te, po charakterystycznym odgłosie pęknięcia, wydostają się w szarym obłoku. Choć purchawki są rzadko zbierane, to młode owocniki z białym i elastycznym wnętrzem są bardzo smaczne (choć mało aromatyczne).

Po zebraniu purchawki mogą być używane do potraw gotowanych, choć najbardziej polecane są pokrojone w plasterki i usmażone. Oprócz walorów smakowych są grzybami bardzo zdrowymi - są dobrym źródłem białka, węglowodanów i tłuszczów. Warto jednak uważać na miejsca, w których rosną te grzyby. Badania wykazały, że łatwo akumulują się na nich metale ciężkie.

Rycerzyka czerwonozłotego możemy spotkać w lasach od lipca do listopada. W Europie Środkowej występuje przede wszystkim w lasach iglastych, w Europie Południowej - lasach liściastych. Choć może być zbierany przez grzybiarzy, to większość woli popatrzeć sobie na tego urokliwego grzybka i pójść dalej. Dlaczego? Ma niezbyt przyjemny smak i zapach, a w większych ilościach może powodować dolegliwości żołądkowe. Jeśli chcemy go wykorzystać w kuchni, to raczej jako domieszka do potraw.

Twardzioszek przydrożny rośnie na łąkach, pastwiskach, na skrajach lasów oraz (zgodnie z nazwą) przy polnych ścieżkach. Spotkamy go od maja do listopada, często tworzącego tzw. czarcie koła, osiągające ok. 20 cm średnicy. Zjada się przede wszystkim kapelusze, odrzucając łykowate trzonki. Jest uważany za bardzo smacznego grzyba, którego ze względu na małą ilość wody łatwo suszyć. Niestety równie łatwo może być pomylony z trującymi lejówkami i grzybówkami rosnącymi na tych samych siedliskach. 

Równie ceniony jest także twardzioszek czosnaczek, który zachowuje aromat nawet po ususzeniu. Francuzi cenią go bardziej od kurek i używają do przyprawiania mięs.

Mleczajowiec smaczny (znany bardziej jako mleczaj smaczny) znany jest w Polsce od wielu lat, znany był m.in. po nazwami rydz czerwony czy rydz smaczny. Nazywany jest też mleczem, mleczarką lub krówką ze względu na uwalnianie obfitych ilości białego mleczka, łagodnego w smaku, choć zostawiającego gorzki posmak. Mleczaj smaczny wyróżnia się spośród większości grzybów, które należy poddać obróbce termicznej. Tego można jeść na surowo. Przez niektórych uważany jest za wyjątkowo smacznego grzyba, choć nie wszystkim podobno ten smak pasuje.

Podczas grzybobrania warto pamiętać o pewnych zasadach:

• nie zbieraj gatunków, co do których nie masz pewności - zdrowie najważniejsze
• zbieraj grzyby wyrośnięte. Te małe lub starsze, brzydsze, zostaw przyrodzie, pełnią w niej ważną rolę

• jeśli przechodzisz obok grzyba niejadalnego lub trującego, nie niszcz go
• zbieraj grzyby tak, aby nie uszkodzić grzybni. Jeśli zobaczysz grzyba, wykręć go delikatnie, a pozostały po nim ślad przykryj darnią. W tym miejscu w przyszłym roku wyrosną kolejne owocniki
• zwróć uwagę na gatunki chronione. Wśród nich także są grzyby jadalne, ale mimo wszystko zostaw je w glebie
• pamiętaj o zasadach zachowania się w lesie: nie śmieć, nie hałasuj i zostaw swój pojazd w miejscu do tego przeznaczonym

Jeśli podczas grzybobrania znajdziesz takiego, co do którego nie masz pewności, ale wygląda na jadalnego, nie jest chroniony i chcesz go zebrać, warto zwrócić się o pomoc do specjalisty. W rozpoznaniu grzybów pomagają stacje sanitarno-epidemiologiczne, w których dyżury pełnią grzyboznawcy (posiadają uprawnienia do oceny grzybów świeżych i suszonych) lub klasyfikatorzy grzybów (posiadają uprawnienia do oceny wyłącznie grzybów świeżych). Mogą oni bezpłatnie ocenić, czy grzyby są jadalne, niejadalne czy też trujące.