Recykling elektrośmieci w Polsce. Jak nowe technologie ratują środowisko

Różnica między światową produkcją elektrośmieci a poziomem ich zbiórki ujawnia znaczne luki w krajowych systemach zarządzania odpadami, głównie spowodowane niewystarczającymi regulacjami, brakiem infrastruktury oraz ograniczoną świadomością społeczną. Na tym polu wciąż jest wiele do zrobienia, nawet w krajach rozwiniętych. Statystyki pokazują, że większość państw Unii Europejskiej nie zbliża się do norm narzuconych dyrektywą WEEE, często odzyskując mniej niż połowę swoich elektrośmieci. Unijne cele zdołały zrealizować Chorwacja, Bułgaria i Polska, przy czym jedynie nasz kraj przekroczył wyznaczony próg, stając się wzorem w efektywnym zarządzaniu e-odpadami na poziomie europejskim.

Jedną z największych firm w Polsce zajmujących się zbieraniem i przetwarzaniem zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego jest MB Recycling, będący częścią MB GROUP, do którego trafiają e-odpady każdego rodzaju - wielkogabarytowe urządzenia AGD, małe sprzęty RTV/AGD, sprzęt IT, baterie i akumulatory, tonery, a także świetlówki. Rocznie firma przetwarza kilkadziesiąt tysięcy ton elektrośmieci, wykorzystując do tego najlepsze dostępne w Europie instalacje oraz know-how rozwijane we własnym laboratorium badawczo-rozwojowym RecyklingLAB.

- Statystyczny Polak produkuje około 12 kg e-odpadów rocznie, a każde z tych urządzeń stanowi potencjalne zagrożenie dla środowiska naturalnego oraz zdrowia ze względu na różne toksyczne substancje i metale ciężkie używane do ich produkcji. Małe urządzenia elektryczne i elektroniczne warto wyrzucać do specjalnych czerwonych pojemników, które są dostępne w kilkuset miastach w kraju. W przypadku większych przedmiotów, jak lodówki, pralki czy sprzęt biurowy, zachęcamy do umówienia bezpłatnego odbioru prosto z domu lub firmy - mówi Kamil Grychowski  - Dyrektor ds. Recyklingu z MB Recycling.

Jak przyznaje ekspert, dużym problemem i jednocześnie wyzwaniem dla gospodarki cyrkularnej są drobne urządzenia AGD i RTV. Ze względu na swój rozmiar takie sprzęty relatywnie rzadko trafiają do firm zajmujących się profesjonalnym recyklingiem. Zwykle są przechowywane w mieszkaniach lub wyrzucane do śmietników razem z innymi odpadami. Według szacunków stare smartfony i małe AGD takie jak czajniki elektryczne, żelazka czy odkurzacze stanowią ponad połowę z 20 mln sztuk elektrycznych śmieci, które Polacy mają w swoich domach.

Nawet niewielkie urządzenie, jeśli jest zepsute lub niewłaściwe przechowywane, stanowi poważne zagrożenie. Na przykład stary telefon może skazić nawet metr sześcienny gleby i aż 400 litrów wody. Dlatego każdy zużyty lub zepsuty sprzęt elektryczny i elektroniczny, niezależnie od rozmiaru, powinien być traktowany jako odpad niebezpieczny i jako taki przekazywany do profesjonalnych punktów zbiórki, a następnie poddawany procesom odzysku albo unieszkodliwiania

---

Urządzenia elektryczne zawierają wiele ważnych materiałów, które w wyniku recyklingu mogą być ponownie wprowadzone do cyklu produkcyjnego. Należą do nich m.in. metale szlachetne takie jak: złoto, srebro, pallad i platyna oraz surowce krytyczne takie jak lit czy kobalt, kluczowe dla przyszłych technologii - energii odnawialnej i elektromobilności. Jak pokazują unijne prognozy, tylko na potrzeby baterii do samochodów elektrycznych i magazynowania energii Europa będzie potrzebować do 2030 r. nawet 18 razy więcej litu, a do 2050 r. - nawet 60 razy więcej.

Rozwój technologii do recyklingu elektrośmieci jest zatem imperatywem naszych czasów - nie tylko z punktu widzenia ochrony środowiska naturalnego, ale też dla bezpiecznej transformacji energetycznej i cyfrowej. Według raportu "Global E-waste Monitor 2024" w skali świata elektrośmieci zawierały 31 miliardów kg metali, w tym 4 miliardy kg surowców krytycznych. Ponad 60% metali zostało skutecznie odzyskanych i wprowadzonych z powrotem do obiegu.

Pierwiastkiem, który wyróżnia się najwyższymi wskaźnikami recyklingu jest żelazo. Kolejne pod względem ilości odzysku są aluminium i miedź. Największym wyzwaniem pozostaje recykling surowców krytycznych, przede wszystkim metali ziem rzadkich, których wyodrębnienie z e-odpadów jest trudne i kosztowne, a to dlatego, że występują w małych ilościach i można je znaleźć w niskich stężeniach w różnych komponentach

---

W celu maksymalizacji odzysku surowców i minimalizowania negatywnego wpływu na środowisko, MB Recycling oraz Maya Victory, będące częścią MB GROUP, posiadają 5 zakładów przetwarzania, które specjalizują się w recyklingu określonych odpadów. Posiadanie wyspecjalizowanych zakładów sprawia, że firmy są niekwestionowanym liderem w przetwarzaniu zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, baterii i akumulatorów, tonerów czy świetlówek.

W zakładzie MB Recycling możemy znaleźć m.in. pierwszą w Polsce instalację do przetwarzania tonerów, która pozwala na odzyskiwanie metali oraz tworzyw sztucznych, a także daje możliwość ponownego użycia kasety tonerowej. Jej wydajność to aż 800 kg/h.

Z kolei nowoczesny zakład w Bogumiłowie w wojewódzkim łódzkim posiada instalację MeWa z młynem rozdrabniającym, separatorami magnetycznymi, optycznymi i wiroprądowymi. Instalacja ta jest przystosowana do przerabiania dużych mas wolumenowych, z jednoczesną dbałością o środowisko. Technologia ta pozwala nie tylko na znaczące zwiększenie ilości odzyskiwanych materiałów, ale również na obniżenie kosztów całego procesu recyklingu. - Dzięki ciągłym inwestycjom jesteśmy w stanie efektywnie przetwarzać szeroki zakres elektrośmieci, pozostając w tym obszarze w czołówce firm działających na rynku profesjonalnego recyklingu - przyznaje Grychowski.

Zakład w Bogumiłowie jest również krajowym liderem w zakresie przetwarzania zużytych źródeł światła. W ciągu jednej zmiany przetwarza się tu prawie 3 tony świetlówek, odzyskując z 1 tony ponad 950 kg szkła i 20 kg metali, a także unieszkodliwiając 20 g rtęci. Odzysk metalicznej rtęci prowadzony jest metodą suchą, która eliminuje ryzyko zanieczyszczenia wód i gleby oraz zmniejsza emisję szkodliwych substancji do atmosfery.

W wyniku tych procesów powstają surowce gotowe do recyklingu, jak szkło, metale, tworzywa sztuczne, rtęć i halofosforan wapnia.

Po pierwszym etapie recyklingu w wymieniowych wyżej zakładach frakcje trafiają do zakładu w Zabrzu, gdzie są starannie doczyszczane i sortowane przy zastosowaniu najnowszych technologii separacji rentgenowskiej, zakupionych w ramach projektu dofinansowanego ze środków funduszy Norweskiego Mechanizmu Finansowego 2014-2021, dostarczonego przez firmę TOMRA Sorting AS z Norwegii.

Dzięki temu możliwe jest uzyskanie różnorodnych cennych surowców i metali, takich jak aluminium, miedź, metale żelazne i nieżelazne, stal czy mosiądz. Tak przygotowane materiały są wysyłane do hut czy zakładów produkcyjnych, które nadadzą im nowe życie.

Jedną z najnowszych inwestycji w grupie jest instalacja do przetwarzania polistyrenu - tworzywa termoplastycznego, z którego produkuje się między innymi elementy wnętrz lodówek i lad chłodniczych. Jest ona w stanie przetworzyć do 2 ton materiału w ciągu godziny. W efekcie powstaje regranulowany polistyren, który nadaje się do dalszego wykorzystania. Dzięki tym działaniom spółka aktywnie uczestniczy w tworzeniu gospodarki cyrkularnej.

Na koniec warto wspomnieć o zakładzie Eko Hybres, który specjalizuje się w przetwarzaniu wszystkich rodzajów baterii, w tym również baterii litowo-jonowych. Obecnie w fazie testów jest innowacyjna technologia do rozładowywania baterii li-ion, którą docelowo zakład zamierza opatentować.

Inwestycje w nowe technologie i rozwiązania w obszarze recyklingu elektrośmieci są niezbędne do zbudowania trwałej i efektywnej gospodarki niskoemisyjnej. Mając na uwadze te ambitne cele, firma MB Recycling planuje wprowadzenie "nanosystemu" - ogólnopolskiego, kompleksowego systemu zbierania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, baterii oraz tekstyliów.

Ten zintegrowany model zarządzania odpadami ma otworzyć nowe możliwości dla gospodarki o obiegu zamkniętym, w której każdy rodzaj odpadu, od elektroniki po odzież, jest traktowany jako cenny zasób. W ramach nanosystemu w całej Polsce pojawią się nanopojemniki na używaną odzież. Kolejną innowacją będą nanoodbiory, które umożliwią osobom chcącym pozbyć się większych ilości zużytych urządzeń i odzieży, skorzystanie z kompleksowej obsługi MB Recycling.