Szkoła polowania z gąbką. Te delfiny robią coś niebywałego podczas łowów
W Zatoce Rekina u wybrzeży Australii niektóre delfiny butlonose używają gąbek jako narzędzi do zdobywania pożywienia. To zachowanie, przekazywane z pokolenia na pokolenie, okazuje się znacznie trudniejsze, niż mogłoby się wydawać - a naukowcy właśnie zaczęli rozumieć, dlaczego.
W skrócie
- Mała grupa delfinów butlonosych z Shark Bay w Australii opanowała unikalną technikę polowania przy użyciu gąbek, którą przekazują sobie z pokolenia na pokolenie.
- Gąbki zakłócają echolokację delfinów, przez co metoda ta wymaga wieloletniej nauki, wysiłku i specjalnych umiejętności.
- Technika „spongingu” to rzadkie zjawisko kulturowe, występujące głównie u kilku procent populacji, podkreślające złożoność relacji społecznych, indywidualnych predyspozycji i innowacyjności u delfinów.
- Więcej podobnych informacji znajdziesz na stronie głównej serwisu
Spis treści:
W świecie delfinów butlonosych (Tursiops aduncus) z Shark Bay w Australii Zachodniej istnieje elitarna grupa, licząca zaledwie około 30 osobników, która opanowała wyjątkową sztukę łowiecką. Zamiast polegać wyłącznie na echolokacji i szybkości, zwierzęta te nakładają na swoje pyski morskie gąbki i "orzą" nimi dno piaszczystych kanałów, wypłaszając ukrywające się tam ryby. To zjawisko, znane jako "sponging", zostało zaobserwowane i opisane już kilkanaście lat temu, ale dopiero najnowsze badania pozwoliły naukowcom zrozumieć, jak bardzo złożona i wymagająca jest ta technika.
"To jak polowanie z opaską na oczach - trzeba być naprawdę świetnie wyszkolonym, żeby odnieść sukces" powiedział ABC News dr Mauricio Cantor, biolog morski z Oregon State University, który nie brał udziału w badaniu.
Sponging zakłóca echolokację
Zespół badaczy z University of Aarhus w Danii oraz Georgetown University w USA opisał, jak gąbki zakłócają działanie echolokacji, kluczowego zmysłu delfinów. Echolokacja pozwala im nawigować i lokalizować ofiary poprzez wysyłanie serii klików i analizowanie odbitych fal dźwiękowych. Gdy jednak pysk delfina zakrywa gąbka, zwykle wielkości melona, fala dźwiękowa zostaje wytłumiona i zniekształcona.
"Ma to efekt tłumienia, podobny do tego, jaki wywołuje maska" wyjaśniła współautorka badania, dr Ellen Rose Jacobs z Uniwersytetu w Aarhus. "Wszystko wygląda trochę dziwnie, ale można się nauczyć, jak to kompensować."
Badaczka zarejestrowała podwodnym mikrofonem echolokacyjne kliki delfinów polujących z gąbkami i stworzyła model komputerowy obrazujący, jak bardzo gąbki zakłócają propagację dźwięku. Choć sygnały były wyraźnie przytłumione, zwierzęta nadal z powodzeniem lokalizowały zdobycz. To oznacza, że delfiny muszą nie tylko opanować nową technikę fizyczną, ale też dostosować swoje zmysły, co wymaga lat nauki.
Kultura wśród delfinów
Zachowanie to należy do tzw. kultury zwierzęcej: repertuaru umiejętności przekazywanych społecznie, a nie genetycznie. W Shark Bay obserwuje się je wyłącznie wśród samic i ich potomstwa. Młode delfiny spędzają z matkami pierwsze 3-4 lata życia, ucząc się m.in. polowania, komunikacji i unikania drapieżników. W przypadku "spongingu" cała wiedza przekazywana jest właśnie w tej relacji.
"To zachowanie zawsze przekazywane jest z matki na potomstwo" zaznaczyła współautorka badania, prof. Janet Mann, biolog morski z Georgetown University, która od lat bada społeczność delfinów z Shark Bay.
Nie każda młoda samica podejmuje jednak wysiłek opanowania tej metody. Wymaga to wieloletnich prób, a sukces nie jest gwarantowany. Niektóre delfiny rezygnują, wybierając prostsze strategie łowieckie. Nic dziwnego. Wśród ponad 1000 obserwowanych osobników, tylko ok. 5% używa gąbek, co czyni tę technikę wyjątkowo rzadką i trudną.
Biologia, środowisko i osobowość
Dlaczego tylko niektóre delfiny wybierają tę ścieżkę? Częściowo decyduje o tym środowisko - sponging jest najbardziej efektywny w płytkich, piaszczystych kanałach z dużą ilością rumowiska, gdzie ryby ukrywają się wśród skał i osadów. Potrzebne są też odpowiednie gąbki - elastyczne, wytrzymałe i odporne na ścieranie. Delfiny wybierają je precyzyjnie, czasem porzucając jedną, by znaleźć lepiej dopasowaną.
Ale środowisko to nie wszystko. Badacze wskazują również na znaczenie indywidualnych różnic behawioralnych, czyli osobowości. Delfiny, podobnie jak ludzie, różnią się stopniem ciekawości, wytrwałości i skłonnością do eksploracji. Te bardziej wytrwałe mogą częściej próbować nowych technik i dłużej je doskonalić.
Z wcześniejszych badań wiadomo, że "spongujące" samice mają tendencję do prowadzenia bardziej samotniczego trybu życia i większej specjalizacji pokarmowej. Rezygnują z polowań zespołowych i kontaktów społecznych, co może być ceną za ich wyspecjalizowaną dietę i narzędziowe mistrzostwo.
Rzadka umiejętność, unikalne konsekwencje
Polowanie z gąbką może być trudne, ale jest skuteczne. Zwierzęta stosujące tę metodę często polują dłużej, ale z większą wydajnością. Ich dieta obejmuje ryby ukrywające się w podłożu, niedostępne dla innych osobników. Daje im to przewagę w okresach, gdy konkurencja o pożywienie wzrasta.
Badania opublikowane w 2014 roku przez Mann i współpracowników sugerują, że delfiny uczące się "spongingu" w młodości rozwijają bardziej złożone strategie poznawcze. Nauka tej techniki może więc wpływać na mózgowe zdolności delfinów i ich późniejsze strategie życiowe - choć pełne konsekwencje poznawcze nadal są przedmiotem badań.
Delfiny jako modele kultury i innowacji
Zachowania narzędziowe u delfinów wpisują się w szerszy trend badań nad zwierzęcą kulturą. Obserwowano je także u szympansów, orangutanów czy kruków, ale społeczność z Shark Bay pozostaje jednym z najlepiej udokumentowanych przypadków transmisji kulturowej wśród morskich ssaków.
"To fascynujący przykład tego, jak innowacje mogą powstawać i być przekazywane wśród dzikich zwierząt" podkreśliła dr Jacobs.
Zarówno ona, jak i prof. Mann należą do zespołów badawczych monitorujących delfiny z Shark Bay od lat 80. Dzięki tym danym możliwe było prześledzenie genealogii techniki "spongingu", jej rozpowszechnienia i wpływu na życie społeczne delfinów.
Warto dodać, że społeczność Shark Bay od dawna przyciąga uwagę naukowców i ekologów. Miejsce to zostało wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, a jego unikatowe warunki, od trawiastych łąk morskich po sieć płycizn i zatok, sprzyjają zachowaniu wysokiej różnorodności biologicznej.
Kultura w oceanie - przyszłość badań
Badanie opublikowane 16 lipca 2025 r. w "Royal Society Open Science" nie tylko rzuca nowe światło na techniczne aspekty "spongingu", ale też stawia pytania o granice adaptacji i nauki w środowisku naturalnym. Jak daleko mogą się posunąć dzikie zwierzęta w rozwijaniu złożonych technik przetrwania? I jak wielką rolę odgrywają w tym relacje społeczne i transmisja międzypokoleniowa?
Dla badaczy takich jak Jacobs i Mann odpowiedź jest jasna - delfiny z Shark Bay są nie tylko inteligentne, ale też kulturowo zróżnicowane.
"To nie są tylko instynktowne zwierzęta - to uczące się istoty, które obserwują, naśladują i doskonalą swoje umiejętności przez lata" - podkreśla Jacobs.
W czasach, gdy środowiska morskie ulegają szybkim przemianom, zrozumienie takich procesów kulturowych może okazać się kluczowe. Niekiedy to właśnie innowacja - nawet tak niepozorna jak noszenie gąbki na pysku - decyduje o przetrwaniu.
