Szkodliwe chemikalia w puszkach z jedzeniem. Po latach zostały zakazane

Bisfenol A, czyli BPA to syntetyczna substancja chemiczna, która jest wykorzystywana przede wszystkim do produkcji polimerów syntetycznych, w tym żywic epoksydowych i poliwęglanów. Te drugie np. są stosowane w plastikowych butelkach wielokrotnego użytku, butelkach do karmienia czy w pojemnikach do przechowywania żywności. Z kolei żywice epoksydowe są stosowane do powlekania puszek do żywności i napojów oraz do powlekania wnętrza rur służących do dostarczania wody pitnej.

W UE bisfenol A klasyfikowany jest jako niebezpieczna substancja chemiczna ze względu na jego zdolność powodowania poważnych uszkodzeń oczu, alergicznych reakcji skórnych i podrażnień dróg oddechowych.

Nowe przepisy unijne, które weszły w życie 20 stycznia 2025 roku zakazują użycia bisfenolu A i obejmują wycofanie go w produkcji klejów, gum, żywic jonowymiennych, tworzyw sztucznych, farb drukarskich, silikonu, lakierów i powłok, które mogą mieć kontakt z żywnością. Biorąc pod uwagę powszechną obecność BPA w tych materiałach, jego zakaz oznacza duże zmiany.

Według Europejskiej Agencji Środowiska (EEA) narażenie ludzi na bisfenol A przekracza poziomy bezpieczeństwa, co stanowi potencjalne zagrożenie dla zdrowia milionów ludzi. Dlatego EEA wzywała do zakazu bisfenolu A od ponad dziesięciu lat. 

BPA bezpośrednio zagraża naszemu zdrowiu, może przyczyniać się do rozwoju chorób takich jak np. rak piersi, czy cukrzyca, oraz istnieje prawdopodobieństwo, że wpływa na neurologię mózgu.

Bisfenol A jest stosowany w szerokiej gamie innych produktów, nie tylko w tych mających kontakt z żywnością. Jest używany w produkcji m.in. tuszy, tekstyliów, farb i klejów, sprzętu elektronicznego, ale także występuje w materiałach budowlanych, zabawkach, płytach CD, powłokach karoserii samochodowych czy w urządzeniach medycznych i materiałach dentystycznych. Jest dosłownie wszędzie.

Najnowszy zakaz jest wynikiem opinii Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) z 2023 r., który stwierdził, że narażenie na BPA w diecie stanowi zagrożenie dla zdrowia konsumentów w każdym wieku.

BPA jest już zakazane w produktach przeznaczonych dla niemowląt i małych dzieci, takich jak butelki - zakaz obwiązuje od 2011 r. Sojusz na rzecz Zdrowia i Środowiska ma nadzieję, że UE wkrótce rozszerzy zakaz na inne produkty, takie jak zabawki.

Oprócz BPA naukowcy alarmują od dawna o zagrożeniach, jakie niosą za sobą tzw. wieczne chemikalia. Substancje perfluoroalkilowe i polifluoroalkilowe (tzw. PFAS) owiane są złą sławą nie bez powodu. Chemikalia te zostały wynalezione w latach 40. XX wieku i stosuje się je w wielu gałęziach przemysłu: kosmetycznym, rolniczym, motoryzacyjnym, czy meblarskim. Jednym ze sztandarowych przykładów stosowania PFAS w przemyśle jest teflon. Firma DuPont, która opatentowała tę powłokę musiała wycofać z produkcji niektóre patelnie, ponieważ znajdowała się tam substancja (politetrafluoroetylen) (PTFE) - syntetyczny fluoropolimer), która jak przypuszczano, zaburza pracę układu hormonalnego i rozrodczego.

Naukowcy odkryli niepokojącą tendencję: PFAS stanowią 14 proc. wszystkich aktywnych składników pestycydów w Stanach Zjednoczonych. Związkami PFAS zainteresowała się Unia Europejska - w 2020 r. KE wydała dyrektywę, która określa ich maksymalne poziomy w wodzie pitnej. W lutym 2024 r. amerykańska Agencja Ochrony Środowiska (EPA) ogłosiła, że zakaże stosowania PFAS w pestycydach.