Polacy i Szwedzi ustalili, jak dinozaury opanowały Ziemię. Metoda zaskakuje

Niegdyś Polska była krajem leżącym raczej na peryferiach świata dinozaurów. Przykryta przez sporą część mezozoiku, nie dostarczała wielu szczątków tych zwierząt. Przełomem był silezaur - znalezione na przełomie stuleci zwierzę sprzed 228 milionów lat temu, które dzisiaj zaliczane jest raczej do archozaurów niż dinozaurów. Pokazało ono jednak, że w triasie życie w ówczesnej Polsce rozkwitało.

Trias to początek ery mezozoicznej. Zaczął się 251 milionów lat temu i skończył 201 milionów lat temu, a gdy się kończył, wówczas dinozaury stawały się coraz bardziej różnorodną grupą zwierząt, która stopniowo przejmowała dominację na Ziemi. Jura i kreda aż do wymarcia 66 milionów lat temu należały już do nich. Nigdy żadna grupa zwierząt nie osiągnęła takiej dominacji w tak długim czasie, przekraczającym 150 milionów lat.

Dinozaury pojawiły się jednak w triasie. Najstarsze znane gatunki znamy sprzed 233 milionów lat z Ameryki Południowej (saturnalia, eoraptor i inne) oraz 243 milionów lat z Afryki (niasazaur). Jak to się jednak stało, ze relatywnie szybko dinozaury zdobyły taką przewagę nad resztą zwierząt świata i tak bujnie się rozwinęły, tego do końca nie wiemy. Musiało to nastąpić już w triasie i jakieś czynniki wpłynęły na sukces dinozaurów.

Teraz polscy i szwedzcy naukowcy ogłosili wyniki swoich badań dotyczących właśnie tego triasowego rozwoju tych zwierząt. Jak podaje znany z wielu znakomitych odkryć w Polsce dr Grzegorz Niedźwiedzki, paleontolog z Uniwersytetu w Uppsali i Państwowego Instytutu Geologicznego (to on dokonał odkryć wczesnych polskich dinozaurów z okolic Częstochowy), zbieranie materiału trwało ćwierć wieku i sporo czasu zajęło układania klocków w spójną całość. Niezwykły jest przy tym materiał, który badali paleontologowie z Polski i Szwecji. To mianowicie odchody.

W filmie "Parku Jurajskim" z 1993 roku Laura Dern wciela się w paleobiolożkę, która na podstawie analizy odchodów triceratopsa ustala, co zwierzę jadło i czym się zatruło. Rzut oka, czy nawet ręki na ekskrementy pozwala jej zorientować się, jaka jest dieta i zwyczaje żywieniowe dinozaura. l Polacy i Szwedzi także badali taki materiał, tyle że kopalny i skamieniały. I tez ustalili zwyczaje żywieniowe wczesnych dinozaurów. Przeczytać o tym można w "Nature" w tekście "Zawartość układu pokarmowego i sieci pokarmowe dokumentują nadejście dominacji dinozaurów".

Badania te opisali szwedzcy paleontologowie Martin Qvarnström i Joel Vikberg Wernström, a także polscy Zuzanna Wawrzyniak, Maria Barbacka, Grzegorz Pacyna, Artur Górecki, Jadwiga Ziaja, Agata Jarzynka, Krzysztof Owocki, Tomasz Sulej, Leszek Marynowski i Grzegorz Pieńkowski.

Jak czytamy, zintegrowane z danymi klimatycznymi i roślinnymi wyniki wskazują na stopniowy wzrost różnorodności dinozaurów i zajmowania przez nie ekoprzestrzeni. Mowa o zastąpieniu innych zwierząt oportunistycznymi i wszystkożernymi prekursorami dinozaurów, a następnie pojawienie się owado- i rybożernych teropodów oraz małych wszystkożernych dinozaurów. Zmiany klimatyczne w późnym triasie doprowadziły do znacznych zmian w roślinności, które utorowały drogę ekspansji roślinożerców i zastąpieniu wcześniejszym zwierząt konsumujących taki pokarm dużymi zauropodomorfami i wczesnymi dinozaurami ptasiomiednicznymi, które zjadały większy wachlarz różnych roślin, w tym także te spalone. Wreszcie teropody szybko ewoluowały i osiągnęły ogromne rozmiary w odpowiedzi na pojawienie się nowej grupy dinozaurów roślinożernych. 

Zdaniem naukowców, dane zebrane na bazie wzorców polskich mogą wyjaśnić globalne mechanizmy, rzucając nowe światło na pojawienie się dominacji dinozaurów i w konsekwencji ich gigantyzmu oraz wielkiej różnorodności. Mogą wyjaśnić, jak te zwierzęta opanowały świat i przetrwały jako dominatorzy przez 150 milionów lat, aż do kredy.

Dowody na zmiany zwyczajów żywieniowych prowadzące do takiego szybkiego rozwoju są niezwykle ważkie i to spore wydarzenie, iż właśnie Polacy znaleźli takie wnioski i dokonali podobnych obserwacji. Wynika z nich, że dinozaury we wczesnej fazie swego rozwoju okazały się najlepiej przystosowane do gwałtownych zmian zachodzących wówczas na świecie. Wczesna jura około 200 milionów lat temu charakteryzowała się globalnymi zmianami klimatycznymi i silną erupcja wulkanów. Doszło do wymierania triasowego, które dinozaury przetrwały. " Dane z Basenu Polskiego odzwierciedlają trwały subtropikalny ciepły i suchy klimat przez większość późnego triasu, z fazami wilgotnymi występującymi w jego różnych okresach" - czytamy.

Żeby to wszystko ustalić, naukowcy zbadali około 500 fragmentów koprolitów, czyli skamieniałych odchodów dinozaurów oraz bromalitów, czyli skamieniałych... wymiocin. Wszystkie okazały się bezcenne w poznaniu tego, co dawne zwierzęta mezozoiku jadły, zwłaszcza jeśli nie wszystko strawiły.

Wszystkie te dane wskazują na to, że dinozaury wypierały inne czworonogi, zyskiwały przewagę dzięki tym zwyczajom żywieniowych, a proces zajął im około 30 milionów lat. Tak stały się szczytowymi zwierzętami świata,