Jane Goodall zostawiła radykalne ostrzeżenie. "To jest piekło na ziemi"

Świat był niezwykle poruszony śmiercią jednej z najsłynniejszych przyrodniczek na świecie. Brytyjka Jane Goodall miała 91 lat i od 65 lat badała w Afryce szympansy - najbliższe nam genetycznie zwierzęta i ginące małpy człekokształtne. Tworzyła dla nich żłobki, tereny ochronne, opracowywała systemy przetrwania dla szympansów, które wymarły w bardzo wielu miejscach Afryki.

Najwięcej tych małp spotyka się w Demokratycznej Republice Konga (dawny Zair), gdzie mieszka ich około 65 tys. Sąsiednie Kongo ma 45 tys. małp, w Gabonie znajdziemy ich 35 tys., w Kamerunie - 20 tys., w Gwinei - 17 tys. a w Tanzanii - 15 tys. Pozostałe państwa Afryki mają niewielkie populacje szympansów. Według worlstats, w 1900 r. w Afryce mieszkało 1,5 mln szympansów, a dzisiaj ich liczba nie przekracza 200 tys.

Jane Goodall zajmowała się szympansami nie tylko w kwestii ich ochrony. Ona także dokonała wielu przełomowych badań nad tymi małpami człekokształtnymi. Odkryła np. w 1960 r. stosowanie narzędzi przez małpy, które korzystają ze spreparowanych patyków i gałązek do wyciągania termitów i mrówek z ich gniazd. To odkrycie wywróciło świat do góry nogami, bowiem strąciło człowieka z piedestału. Okazało się, że nie tylko my używamy narzędzi i nie jesteśmy żadnymi wybrańcami. Brytyjka odkryła także, że szympansy są istotami mięsożernymi i co jakiś czas polują, także na innych naczelnych np. gerezy.

Mięsożerstwo u małp było nową wiedzą i także przewróciło nas świat do góry nogami. Uważaliśmy, że ludzie zaczęli polować wraz z rozwojem cywilizacyjnym. Tymczasem szympansy także to robią.

Spożywanie mięsa przez naczelne - grupę zwierząt z gruntu roślinożernych - było tym, co zajmowało Jane Goodall szczególnie. Badała ten proces u małp człekokształtnych, ale sama stała się wegankę. Na stronie Instytutu Jane Goodall, który ta powołała również do prowadzenia badań po jej śmierci, można znaleźć jej tekst na temat doświadczeń na zwierzętach przeprowadzanych w niemieckich laboratoriach. Komentuje w liście do tych placówek naukowych: "Doświadczenia przeprowadzane w sposób bezduszny na zwierzętach nie powinna mieć miejsca w XXI wieku i musi zostać powstrzymana. Nie należy przeprowadzać dalszych badań biomedycznych na świadomych zwierzętach, takich jak naczelne, psy i koty, o bardzo wysokim stopniu emocjonalności. Nawet szczury okazały się wysoce inteligentne i zdolne do odczuwania strachu i bólu. Zwierzęta nie potrafią mówić same za siebie, więc musimy stać się ich głosem i wyciągnąć ich niedolę na światło dzienne".

Jane Goodall nazywała doświadczenia na zwierzętach "piekłem na Ziemi" i "jedną z najgorszych zbrodni popełnianej przez ludzi". Uważała, że brakuje wsparcia dla rozwoju alternatywy dla testów na zwierzętach, takich jak hodowla tkanek do przeprowadzania eksperymentów bez konieczności wykorzystywania zwierząt. Komentowała, że gdy pojechała do Nowego Jorku w 2022 r. na konferencję w sprawie ksenotransplantacji, czyli przeszczepów komórek i narządów różnych gatunków, czuła się jak kosmitka wśród ludzi z zupełnie innej planety, zamieszkanej przez osobniki pozbawione empatii. 

Za wstawiennictwem i z powodu apeli m.in. Jane Goodall w 2013 r. doszło do historycznej decyzji w Stanach Zjednoczonych. Narodowy Instytut Zdrowia (NIH) zdecydował się zaprzestać doświadczeń na szympansach. 300 zwierząt zostało wycofane z laboratoriów, pozostawiono jedynie 50 małp "w rezerwie". NIH argumentował, że przy obecnym stanie nauki nie ma żadnego uzasadnienia korzystanie szympansów jako zwierząt laboratoryjnych i rzeczywiście można tego uniknąć. W 2015 r. decyzje poszły jeszcze dalej - wprowadzono zakaz doświadczeń na szympansach. Inwazyjne badania nad tymi małpami są odtąd w USA możliwe tylko wtedy, gdy naukowcy udowodnią, że przyniosą one korzyści dzikim szympansom.

Jane Goodall doczekała tej decyzji. "To nie koniec. Musimy zapewnić wszystkim byłym szympansom laboratoryjnym schronienie, w którym przez resztę życia będą mogły być zaspokojone ich potrzeby fizyczne, behawioralne i społeczne" - komentował wówczas.

Dodajmy, że Stany Zjednoczone były jednym z ostatnich krajów, który wprowadził zakaz. W Unii Europejskiej od 2013 r. nie wolno eksperymentować na szympansach, a zakaz wcześniej jako pierwsza wprowadziła Austria. Podobne zakazy obowiązują także w Wielkiej Brytanii, Japonii czy Nowej Zelandii, dotyczą również bonobo, goryli i orangutanów. Austria jako jedyna zakazała także doświadczeń na gibonach.

W najnowszej serii "Planeta Małp" jednym z bohaterów jest szympans Koba, którego motywacją jest właśnie zemsta na ludziach za prowadzenie na nim wcześniej eksperymentów.