Nasze bociany mają się wybitnie dobrze. Polacy dostali prestiżową nagrodę
Polska stoi bocianami. Nie jest już światowym liderem pod względem ich liczebności, jak miało to miejsce jeszcze kilkanaście lat temu, ale nadal wzorowo je chroni. Polski program ochrony bocianów zyskał prestiżową Europejską Nagrodę Natura 2000 na rok 2024. I tę nagrodę nadano Polsce nie za bociany białe, które tak kojarzą nam się z naszym krajem, ale za ich bardziej skrytych i rzadziej widywanych krewniaków.
To bocian czarny, bliski krewny bociana białego, który wygląda nieco jak jego jego negatyw. Ma czarne pióra tam, gdzie kuzyn ma białe, ale zachował wspaniały czerwony dziób i czerwone nogi. Wygląda przez to niesamowicie, robi ogromne wrażenie na każdym, kto go zobaczy.
A nie jest to łatwe, jako że bocian czarny, zwany niekiedy hajstrą, to ptak bardzo skryty i unikający towarzystwa ludzi, co także jest przeciwieństwem zachowań białego krewniaka. A przynajmniej do tej pory unikał, bo nawet to zaczyna się zmieniać.
W wielu miejscach Polski bociany czarne wychodzą z głębi lasu, który dotąd zamieszkiwały, aby zbliżyć się do człowieka i jego zasobów. To ważna zmiana zachodząca w przyrodzie. Wolno, ale stopniowo.
Bocian czarny jest znacznie rzadszy niż biały
Jak podaje The African-Eurasian Migratory Waterbird Agreement (AEWA), liczba bocianów czarnych to zaledwie 35 do 45 tys. par na świecie. To znacznie mniej niż bocianów białych, ale też hajstra zawsze uchodziła za gatunek rzadszy i znacznie trudniejszy do zaobserwowania.,
Liczebność nie jest jedyną dysproporcją, chociaż jest ona gigantyczna. Dość powiedzieć, że sama Polska ma tyle par bocianów białych na swoim terytorium, ile bocianów czarnych gniazduje na całym świecie.
Hajstra zamieszkuje zwłaszcza tereny wschodniej Europy aż po środkową Azję i Chiny oraz syberyjską tajgę. W zachodniej części kontynentu europejskiego występuje nie wszędzie. Można tego bociana spotkać w Niemczech, głównie w Bawarii i Dolnej Saksonii, w kilku miejscach Francji i Włoch, także południowej Szwecji, sięga po Estonię, Czechy, Węgry, no i Polskę.
Populacje tego ptaka zamieszkują również Półwysep Pirenejski oraz Grecję, a izolowana grupa całoroczna żyje nawet w Afryce Południowej.
Zimowiska bocianów czarnych nie są jeszcze w pełni rozpoznane. Wiemy, że zwierzęta z zachodniej Europy wędrują do Senegalu, Mali, Mauretanii i krajów zachodniej Afryki jak Gwinea, Ghana czy Wybrzeże Kości Słoniowej.
Nasze lecą - tak jak bociany białe - przez Turcję i Bliski Wschód do Czadu, Etiopii, Sudanu, Republiki Środkowoafrykańskiej. Azjatyckie hajstry zimują w Indiach i na Cejlonie, ale od lat dziewięćdziesiątych wiemy, że także w Indochinach.
Bocian biały jest ptakiem, który lubi tereny podmokłe, ale czarna hajstra jest z nimi związana znacznie mocniej. Ten bocian trzyma się blisko bagien, mokradeł i wody, więc łatwo się domyślić, że ich osuszanie mu szkodzi. Tam znajdowały swój pokarm - dość specyficzny.
W odróżnieniu od bociana białego, który ryby zjada od czasu do czasu, bocian czarny żywi się nimi przede wszystkim. U niektórych populacji ryby to nawet 80 proc. diety, uzupełnianej gryzoniami i innymi drobnymi kręgowcami jak płazy, jaszczurki, a także bezkręgowcami - owadami, ślimakami, skorupiakami i innymi.
Ten bocian trzyma się blisko bagien, mokradeł i wody, więc łatwo się domyślić, że ich osuszanie mu szkodzi.
Gnieździ się w lesie, często w jego głębi. Nie zakłada swych gniazd na słupach czy dachach domów w ludzkich wioskach, nie jest takim charakterystycznym ptakiem krajobrazu wiejskiego pól jak bocian biały. To ptak płochliwy, no i rzadki.
Polska stanowi dość istotny punkt na mapie jego ochrony. Mamy 1000-1500 par hajstr. Polski program ochrony bociana czarnego jako wzorcowy zdobył właśnie Europejską Nagrodę Natura 2000 na 2024 rok dla najlepszych programów ochrony przyrody na naszym kontynencie.
Jak czytamy w opisie: "W ramach projektu wdrożono imponujący szereg działań poprawiających ochronę bociana czarnego, a także przeprowadzono monitoring, dzięki któremu bocian czarny jest obecnie jednym z najintensywniej monitorowanych gatunków w Polsce".
Wśród tych obserwowanych ptaków są hajstry, które stały się wręcz gwiazdami internetu, jak chociażby bocianica Skierka. Jej gniazdo w Nadleśnictwie Bolewice na południe od Pniew w Wielkopolsce jest stale obserwowane w sieci przez ludzi, a niedawny powrót Skierki z zimowiska w Grecji był opisywany przez prasę. Obserwować można bociany także w Nadleśnictwie Sieraków.
Kamera została umieszczona przez Komitet Ochrony Orłów, który odpowiada za program ochrony i monitorowania bocianów czarnych, obejmującego takie obszary leśne jak m.in. Puszcza Piska, Puszcza Notecka, Bory Tucholskie, Puszcza Knyszyńska i Puszcza Białowieska.
W 2016 r. KOO we współpracy z RDLP Łódź uruchomił pierwszą w kraju transmisję online z gniazda bociana czarnego w Nadleśnictwie Kutno. W latach 2018-2023 KOO uruchomił kolejne transmisje gniazd bocianów czarnych w nadleśnictwach: Wronki, Sieraków, Wolsztyn i Bolewice.
Dzięki umieszczeniu transmisji na kanale YouTube możliwość oglądania bocianów czarnych na żywo i poznawanie ich biologii i zwyczajów zapewniono ogromnej rzeszy internautów z wielu krajów na całym świecie. Tylko w sezonie 2020 transmisja miała 1 280 068 wyświetleń. To pokazuje jak chętnie ludzie obserwują bociany czarne i jak zachwycają się ich pięknem.
Ptaki latają tam i z powrotem. To czas ich wędrówek. Co o nich wiesz? [QUIZ]
