Czy niemieckie sklepy zarobią na butelkach z kaucją? Wyjaśniamy powiązania

1 października 2025 r. został uruchomiony w Polsce system kaucyjny. Założenie jest proste: przy zakupie puszki czy butelki plastikowej płacimy kaucję (50 gr), a następnie dostajemy pieniądze z powrotem (w postaci gotówki lub bonu), jeśli oddamy te opakowania z powrotem do sklepu.

A co jeśli nie wrzucimy odpadów do recyklomatu? Ta kwestia coraz bardziej nurtuje Polki i Polaków. Płacimy już przecież opłatę śmieciową, która w wielu miejscach przekracza nawet 100 zł na osobę miesięcznie, wydajemy pieniądze na wywóz i utylizację odpadów.

Tymczasem w myśl zasad systemu kaucyjnego - jeśli nie oddamy butelki lub puszki - za taki odpad jednostkowo zapłacimy z własnej kieszeni po 50 gr, dopłacając do i tak już wyśrubowanych cen wywozu śmieci. Warto zatem wiedzieć, co stanie się z nieodebraną kaucją.

Podstawą polskiego systemu kaucyjnego jest to, że odpowiadają za niego tzw. operatorzy. To organizacje, które tworzą firmy wprowadzające na nasz rynek napoje w opakowaniach. Mówimy więc np. o sieciach handlowych, ale też o producentach napojów gazowanych, wody czy browarach.

O operatorach zrobiło się głośno, gdy opinia publiczna zorientowała się, że stoją za nimi zagraniczne firmy, jak np. Lidl (Schwarz Gruppe) czy duński Carlsberg. I rzeczywiście - OK Operator Kaucyjny to inicjatywa Lidla, Kauflandu i PreZero, zaś Polski Operator Kaucyjny - koncernów Carlsberg, Żywiec i Kompanii Piwowarskiej.

Warto jednak podkreślić, że na rynku mamy siedmiu operatorów i nie wszyscy są związani z obcym kapitałem. Poniżej wymieniamy wszystkie dotychczas zarejestrowane organizacje i ich powiązania:

• Zwrotka (Biosystem, Ogólnopolska Izba Gospodarcza Ochrony Środowiska);
• PolKa (Muszynianka, Piwniczanka, Fundacja Odzyskaj Środowisko);
• OK Operator Kaucyjny (Lidl, Kaufland, PreZero);
• Eko-Operator (Remondis);
• Reselekt (Eneris);
• Kaucja.pl (m.in. Coca-Cola, Maspex, PepsiCo, Van Pur, Żabka);
• Polski System Kaucyjny (Carlsberg, Żywiec, Kompania Piwowarska).

Nie jest wykluczone, że z czasem na rynku pojawi się większa liczba operatorów oraz że do utworzonych organizacji dołączać będą kolejne sieci czy pojedyncze sklepy lub producenci opakowań.

Kaucja w Polsce została tak zaprojektowana, że każdy z operatorów będzie prowadził tak naprawdę swój oddzielny system kaucyjny. Klient ma jednak zupełną dowolność - może oddać opakowanie do dowolnego sklepu i recyklomatu i zawsze otrzyma kaucję. Operatorzy muszą więc "dogadywać się" między sobą - takie ustalenia już zapadły i dotyczą m.in. systemów informatycznych oraz wymiany danych.

To właśnie do operatorów powędruje kaucja za butelki i puszki, jeśli nie oddamy ich z powrotem do sklepu lub recyklomatu. Szacuje się, że co roku przychody z tego tytułu będą stanowić nawet 1,5 mld zł rocznie.

Czy to oznacza zatem, że jeśli oddamy do ich punktów nasze odpady zagraniczne korporacje zarobią na naszej kaucji i pieniądze Polek i Polaków powędrują prosto do ich kieszeni? Nie, to mit.

"Operatorzy to spółki not-for-profit, czyli nie mogą mieć zysku" - wyjaśnił w Polsat News Andrzej Gantner z Polskiej Federacji Producentów Żywności Związku Pracodawców. "To znaczy, że wszystkie przychody, jakie osiągają - z nieodebranej kaucji, opłat od wprowadzających, czy zebranych surowców - mają iść na koszty funkcjonowania i rozbudowę systemu (kaucyjnego - red.)".

Operatorzy to spółki not-for-profit, czyli nie mogą mieć zysku. To znaczy, że wszystkie przychody, jakie osiągają - z nieodebranej kaucji, opłat od wprowadzających, czy zebranych surowców - mają iść na koszty funkcjonowania i rozbudowę systemu (kaucyjnego - red.)

---

Można więc zakładać, że kaucja, której Polki i Polacy nie odbiorą (nie oddadzą do skupu butelek i puszek) posłuży do pokrycia bieżących kosztów działalności operatorów, czyli np. transportu odpadów, liczenia opakowań i wypłaty wynagrodzeń pracownikom.

Jeśli po rozliczeniu tych kosztów w budżetach operatorów pozostaną jeszcze pieniądze, być może zostaną one przeznaczone np. na zakup recyklomatów lub kampanie edukacyjne.

No dobrze, to kiedy możemy się spodziewać rzeczywistego uruchomienia w Polsce systemu kaucyjnego? Przecież butelki i puszki powinny mieć specjalny znak kaucji, a takich w sklepach jeszcze próżno szukać.

Nowe opakowania na napoje będą pojawiać się na półkach falowo, w miarę wyczerpywania się dotychczasowych zapasów. W pełnym zakresie nastąpi to być może w połowie 2026 r. - szacuje resort klimatu.

Natomiast pierwsze partie butelek ze znaczkiem kaucji powinny się pojawić w sklepach już w połowie października. Wiemy to za sprawą afery o butelki Ustronianki, które sprytnie omijały system kaucyjny i miały się pojawić w Kauflandzie. W jednym z oświadczeń sieć zdradziła, że "pierwsze opakowania pojawią się najwcześniej w połowie miesiąca".

Nie wiadomo, ile dokładnie jest już w Polsce automatów do odbioru opakowań. Może być to nawet już kilka tysięcy maszyn. Zainteresowanie jest jednak duże. "Szacujemy, że w całej Polsce pojawi się na początku ok. 40-50 tys. punktów, gdzie będzie można dokonać zwrotu butelki kaucyjnej" - poinformował operator Reselekt.

Sam Polski System Kaucyjny jako operator współpracuje już z 23 tys. sklepów, zaś Zwrotka - z 5 tys. Niewykluczone, że z czasem powstanie interaktywna mapa miejsc, gdzie w Polsce można oddać odpady w systemie kaucyjnym. Na ten moment operatorzy zajmują się negocjacjami z wprowadzającymi napoje i pracami wdrożeniowymi, ale nie zaprzeczają, że takie narzędzie zostanie uruchomione.

Małe sklepy spożywcze o powierzchni poniżej 200 m kw. nie muszą odbierać butelek w systemie kaucyjnym, ale sieci franczyzowe powoli się ku temu skłaniają. Do systemu kaucyjnego dołączyły niedawno takie firmy jak Żabka czy Chorten.