Pelikany
Pelikany (Pelecanidae) to rodzina dużych ptaków wodnych. Charakterystyczne dla nich są długie dzioby z rozciągliwą torbą skórną, używaną do łapania ryb, które stanowią główną część ich diety. Występują na wszystkich kontynentach poza Antarktydą, preferując ciepłe rejony w pobliżu wód słodkich lub słonych. Pelikany są znane ze swojej zdolności do efektywnego łowienia ryb poprzez grupowe polowania. Są to ptaki towarzyskie, często tworzące duże kolonie lęgowe na wyspach i wybrzeżach. Ich imponujące skrzydła, o rozpiętości do 3,5 metra, umożliwiają długie loty szybowcowe.
Pelikany - najważniejsze informacje
Pelikany występują w naturze na wszystkich kontynentach poza obszarami okołobiegunowymi oraz Nową Zelandią i Oceanią. Można je spotkać na wschodnich krańcach Europy. W Polsce pojawiają się bardzo rzadko. Ich siedliska notuje się głównie w Australii i obu Amerykach, także w południowo-zachodniej Azji, na Sri Lance i w Indiach.
Niektóre gatunki żyją w okolicy śródlądowych zbiorników wodnych — w deltach rzek, na terenach podmokłych i przy jeziorach obrośniętych trzciną. W Ameryce bytują również na morskich wybrzeżach.
Co jedzą pelikany?
Pelikany gnieżdżą się w koloniach, aby w razie niebezpieczeństwa zbiorowo bronić się przed drapieżnikami. Wydają charakterystyczne dźwięki przypominające chrząkanie i syczenie. W obrębie rodziny pelikanów wyróżnia się zarówno gatunki, które tworzą gniazda na drzewach na wysokości około 30 m, jak i osobniki składające jaja na ziemi w płytkim dołku, czasem wyłożonym materiałem (np. patykami, liśćmi lub trzciną). W okresie lęgowym samica wysiaduje od 1 do 4 jaj przez okres około 30 dni.
Pelikany doskonale latają lotem szybowcowym i czynnym. Są też świetnymi pływakami i nurkami. Te umiejętności umożliwiają im zdobywanie pokarmu. Ich dieta bazuje na organizmach wodnych (rybach, skorupiakach, płazach), małych rozmiarów ssakach i pisklętach innych ptaków. Pelikany często łowią zbiorowo. Łapią ryby w torby znajdujące się pod ich dziobem. Pelikan brunatny szuka pożywienia w locie i poluje z powietrza.
Jak wygląda pelikan?
Pelikany uznaje się za największe ptaki występujące obecnie na świecie. Najokazalszy przedstawiciel rodziny, pelikan różowy, osiąga długość od 140 do 165 cm, rozpiętość skrzydeł od 4,5 m do niemal 3 m i masę ciała do 10 kg. Samice są co do zasady mniejsze i lżejsze.
Wszystkie ptaki cechuje prosty, silnie grzbietobrzusznie spłaszczony dziób, osiągający długość od 245 do 500 mm. Szczęka górna pelikanów jest haczykowato zakończona. Ptaki pod żuchwą mają dużą kieszeń skórną służącą do odcedzania wody. Ta torba, będąca cechą charakterystyczną pelikanów, może pomieścić do 13 litrów płynu. Służy do filtrowania wody i ułatwia połykanie dużych ryb.
Ptaki mają grube i dość krótkie nogi zakończone czterema silnymi palcami połączonymi błoną pławną. Ich ciało pokrywa białe, szare, brązowe lub różowe upierzenie. W okresie godowym naga skóra pelikanów na szyi lub głowie przyjmuje rozmaite barwy. Lot czynny i szybowcowy umożliwiają ptakom duże skrzydła.
Czy pelikany są pod ochroną?
Pelikan indyjski to gatunek narażony na wyginięcie.
Czy pelikan karmi krwią pisklęta?
Legenda o pelikanach karmiących pisklęta własną krwią pojawiała się w wielu kulturach, m.in. w indyjskiej. Takie wierzenia wynikają prawdopodobnie z tego, że ptaki te często kładą dziób na piersi, a ich worek skórny (tzw. torba) w okresie lęgowym przybiera odcień krwistej czerwieni.
Czy pelikany żyją w Polsce?
Pelikany nie żyją w Polsce w środowisku naturalnym, jednak do tej pory zanotowano około 100 obserwacji pelikana różowego. Gatunek ten najbliżej Polski gnieździ się na obszarze Bułgarii, w delcie Dunaju czy na wybrzeżu Morza Czarnego. Na terenie kraju zaobserwowano również pelikana kędzierzawego, jednak ten gatunek pojawia się znacznie rzadziej.
W 2023 roku dostrzeżono pelikana różowego na dachu jednego z domów w Piężnicy na Pomorzu.
