Kukułka
Kukułki (Cuculidae) to rodzina ptaków obejmująca około 140 gatunków, rozprzestrzenionych niemal na całym świecie. Najbardziej znana jest kukułka zwyczajna (Cuculus canorus), znana ze swego charakterystycznego „kuku” oraz z gniazdowego pasożytnictwa. Samice kukułek składają jaja do gniazd innych ptaków, które następnie wychowują pisklęta kukułki kosztem swoich własnych młodych.
Kukułka - najważniejsze informacje
Kukułki zamieszkują strefę umiarkowaną w Europie i Azji oraz Afrykę. Występują aż po Kamczatkę i Japonię. Jednym obszarem w Europie, w którym nie żyją kukułki, jest Islandia. Ptaki te zimują w Afryce Subsaharyjskiej, a także południowo-wschodniej Azji.
Gdzie żyją kukułki w Polsce?
W Polsce ten gatunek występuje na nizinach. Chętnie wybiera obszary leśne, a także tereny rolnicze porośnięte drzewami i krzewami. Te ptaki można również spotkać w pobliżu trzcinowisk porastających zbiorniki wodne.
Kukułki żywią się głównie owadami. Szczególnie lubią owłosione gąsienice motyli. Jedzą również chrząszcze i inne większe owady. Wybierają te, które są najliczniejsze, a więc najłatwiej dostępne.
Samce przylatują na tereny lęgowe wiosną i zazwyczaj w maju rozpoczynają gody. Wydają wtedy charakterystyczne kukanie, które ma na celu zwabienie partnerek. Zawsze robią to z dobrze widocznego miejsca, takiego jak np. słup energetyczny, płot czy gałąź bez liści. Kukułki to ptaki, które nie tworzą par ani też nie budują gniazd. Są to jedyne pasożyty lęgowe w Europie Środkowej.
Swoje jaja podrzucają do gniazd innych ptaków, przede wszystkim wróblowatych. Bardzo często jednak są one wyrzucane, gdy przedstawicielom innego gatunku uda się rozpoznać różnice. Młode kukułki potrzebują także zdecydowanie więcej pokarmu.
Samice składają jajka od maja do początku lipca. Robią to bezpośrednio do gniazda gospodarza. Jeśli znajduje się ono w dziupli, to samica przenosi jaja w dziobie. Młode wykluwają się po 11-13 dniach, a więc najczęściej zdecydowanie szybciej niż potomstwo gospodarza. Małe kukułki rozpychają się w gnieździe i wyrzucają nierozwinięte jaja na ziemię. W ten sposób pozbywają się także potomstwa gospodarza, jeśli jest już wyklute. Kukułki potrzebują dużo jedzenia, dlatego gospodarze gniazda nawet przez 17 godzin dziennie dostarczają im pokarm. Po około 21 dniach młode opuszczają siedlisko.
Jak wygląda kukułka?
Kukułki mają smukłą sylwetkę oraz długi klinowaty ogon. Ich ubarwienie jest ciemnoszare z białymi plamami oraz pręgą końcową w takim samym odcieniu. Od spodu pióra są pokryte biało-szarym poprzecznym prążkowaniem. Samice można odróżnić od samców dzięki rdzawemu nalotowi na szyi. Kukułki mają małe czarne dzioby, które są żółte u nasady. Wszystkie ptaki należące do rzędu kukułkowych wyróżniają się charakterystycznym ukształtowaniem nóg. Pierwsze 2 palce są skierowane do przodu, a 2 pozostałe do tyłu.
Średnia długość ciała kukułki to 32-36 cm, a rozpiętość skrzydeł wynosi 60 cm. Samce ważą średnio 114-133 g, a samice 106-112 g.
Czy kukułki są pod ochroną?
W Polsce kukułka jest objęta ścisłą ochroną gatunkową.
Czy kukułki odlatują na zimę?
- Charakterystyczne kukanie to odgłos wydawany wyłącznie przez samce.
- Samice kukułek składają jaja w ciągu kilku sekund. Robią to pod nieobecność gospodarza w gnieździe. Jednocześnie wyrzucają lub zabierają jajo, aby ich liczba się zgadzała. Kukułki wybierają gniazda ptaków, których jaja są podobnie to tych, które składają. Utrudnia to rozpoznanie różnicy.
- U kukułek występuje poliandria. Jest to rzadkie zjawisko wśród ptaków polegające na tym, że samica utrzymuje kontakty z kilkoma samcami w tym samym czasie.
- Młode kukułki, które nie mają kontaktu ze swoimi rodzicami oraz przedstawicielami tego samego gatunku bez trudu znajdują drogę na zimowisko.
- Samice wybierają najczęściej gniazda kopciuszków, pliszek, świergotek oraz trzciniaków. Wielkość oraz kolor jaj tych gatunków jest bowiem najbardziej zbliżona do tych, które składają kukułki.
- Ptaki te pod koniec sierpnia rozpoczynają migrację do Afryki. Lecą głównie nocą. Kierują się swoim instynktem, gdyż nie znają innych przedstawicieli swojego gatunku.
- W Polsce kukułki występują najliczniej na Górnym Śląsku, Podkarpaciu oraz w Małopolsce. Z kolei jest ich najmniej na Pomorzu, Kujawach oraz w północnych częściach Wielkopolski.
- Kukułki zimują w Afryce, w strefie równikowej oraz na południe od równika. Można jednak je spotkać także w Tajlandii, Wietnamie oraz na Sri Lance, gdzie niekiedy również spędzają zimę.
