Ptaki nie zamarzają zimą. Dlaczego niskie temperatury nie są im straszne?

Na całościową ochronę ptaków przed niesprzyjającymi warunkami atmosferycznymi nakłada się wiele składowych. Jednak jednym z najważniejszych elementów jego ochrony przed zimnem są pióra. Wyróżniamy ich kilka rodzajów. Najbliżej skóry znajdują się pióra puchowe, których jedynym zadaniem jest ochrona ptaka przed wychłodzeniem. Są niezwykle miękkie i puszyste. To właśnie ich struktura pozwala na skuteczne zatrzymanie ciepła przy skórze. Podczas większych mrozów ptaki dodatkowo stroszą pióra, żeby zwiększyć ich objętość piór puchowych.

Ich jedyną wadą jest duża wrażliwość na wilgoć, dlatego warstwa puchowa jest osłonięta od zewnątrz zbitymi piórami okrywowymi. Pełnią one funkcję ochronną, zabezpieczając delikatne pióra puchowe przed wilgocią. Aby skutecznie spełniać swoje zadanie, pióra okrywowe są przez ptaka regularnie zabezpieczane grubą warstwą wydzieliny gruczołu kuprowego. Łój działa w tym przypadku jak impregnat. Opisana całość stanowi idealną warstwę izolacyjną.

Gatunki ptaków, które nie odlatują na zimowiska, są wyspecjalizowane przez naturę w szereg mechanizmów, które pomagają im wytrzymać niskie temperatury. Ptaki są w stanie regulować swój metabolizm.W trakcie dnia są w stanie zwiększyć swoje zapasy tłuszczu o kilka procent. Aby oszczędzać zmagazynowaną energię, w nocy ptaki spowalniają swój metabolizm, co wpływa to na obniżenie temperatury ich ciała.

Ptaki robią wszystko, aby zminimalizować straty ciepła, przed którymi w dużej mierze chronią ich pióra. Jedynymi nieopierzonymi elementami ich ciała poza dziobem są nogi. Jednak w ich przypadku nie ma mowy o stracie ciepła ani o marznięciu. Wszystko za sprawą charakterystycznej budowy. Nieopierzone elementy ptasich nóg składają się praktycznie wyłącznie ze skóry, ścięgien i kości, natomiast mięśnie znajdują się w ich górnej, opierzonej części.

Bardzo ważny w tym przypadku jest również układ krążenia, który zapobiega wychładzaniu organizmu. Mowa o przeciwprądowej wymianie ciepła w głównych naczyniach krwionośnych nóg ptaków. Mechanizm ten polega na ogrzewaniu schłodzonej krwi w nogach, zanim ta trafi do organizmu. Jest to możliwe dzięki bardzo bliskiemu położeniu tętnicy (którą płycie ciepła krew z organizmu) oraz żyły (którą płynie schłodzona w kończynach krew). Dlatego ptaki mogą m.in. pływać w lodowatej wodzie oraz stać na śniegu bez większej straty ciepła.

Oprócz wszystkich opisanych mechanizmów obronnych organizmu bardzo ważna jest również przybrana przez ptaki niezwykle energooszczędna strategia przeżycia w trakcie zimy. W tym czasie większość gatunków ptaków, takich jak wróble, sikory, mazurki, szczygły, gile czy dzwońce zbierają się w stada. Warto wspomnieć, że przez resztę roku raczej stronią od swojej bliskości.

Zimą, kiedy drapieżniki również poszukują pokarmu, w większej grupie łatwiej jest zauważyć potencjalne zagrożenie. Jest to ważne, ponieważ pomaga oszczędzać cenną energię w tym czasie. Oprócz tego, w grupie łatwiej jest znaleźć źródło pożywienia, bez którego niemożliwe jest wytworzenie przez organizm energii cieplnej. Ptaki wybierają pokarmy lekkostrawne, dające najwięcej energii. Pamiętajmy o tym podczas zimowego dokarmiania – najlepiej sprawdzi się tłuszcz i nasiona oleiste np. słonecznik (niesolony!) czy orzechy.

Ptaki przywiązują bardzo dużą uwagę do oszczędzania energii w czasie zimy. Jeżeli są wystarczająco najedzone, nie ruszają się. Dobrze to widać w przypadku wróbli. Ptaki te większość zimowego dnia spędzają nastroszone na gałęziach drzew. W tym czasie chowają nogi pod pióra, aby ograniczyć straty ciepła. W czasie zimy ptaki szukają odpowiedniej kryjówki na noc, aby uchronić się przed mrozem. Wykorzystują w tym celu dziuple, budki lęgowe, szpary pod dachami, dziury w murach budynków czy w słupkach ogrodzeniowych.