Igrzyska zwierząt. Król prędkości może stracić swój stary rekord

Obecne są dla nich bowiem bardzo niesprawiedliwe. Nieduże bezkręgowce nie są w stanie rozwinąć w liczbach bezwzględnych takich szybkości jak duże kręgowce biegnące po lądzie. Jednakże w ich mikroświecie osiągane przez niektóre z nich szybkości są relatywnie bardzo wysokie. Gdyby zastosować kategorie i przeliczniki uwzględniające rozmiary ciała, gepard i inni sprinterzy z kręgosłupem mogliby się poczuć zagrożeni.

Gwoli uczciwości - warunki nie są równe z dwóch stron. Z jednej - duże kręgowce osiągają wielkie prędkości dzięki mocy swoich dużych ciał, czym dystansują mikroświat bezkręgowców. Z drugiej - one biegają na wielu parach odnóży. To trzy pary u owadów i aż cztery u pajęczaków, które imponują biegiem. Za bardzo szybkiego pająka uchodzi Heteroscodra maculata - nieduży, ale mocno agresywny ptasznik z lasów Togo i Ghany w zachodniej Afryce. Ptaszniki nie są z reguły pająkami bardzo jadowitymi, ale on stanowi wyjątek i lepiej nie brać go do ręki. To gatunek o nadzwyczajnej szybkości, którą można w przybliżeniu oszacować na 7-8 km/h.

Podobna prędkości osiągają także australijskie pająki z rodzaju Karaops, które potrafią obrócić się wokół swojej osi aż kilka razy w ciągu sekundy. Bardzo szybkie są również wszystkie spachaczowate, duże pająki przystosowane do biegania zamiast budowania sieci łownych, wreszcie także dobrze nam znane kątniki. To wszystko zwierzęta niezwykle szybkie, chociaż relatywnie nie tak bardzo jak kręgowce.

Wśród owadów mamy nawet specjalną grupę chrząszczy zwany biegaczami. Wśród nich ogromne prędkości osiągają trzyszcze. Nasze trzyszcze, bo żyją one także w Polsce, pokonują ponad pół metra na sekundę, co daje im szybkość 2-3 km/h. Natomiast trzyszcze australijskie z rodzaju Psuedotetracha osiągają na pustyniach Australii nadzwyczajną dla bezkręgowców prędkość 9 km/h. Doganiają zatem szybko idącego człowieka.

Kręgowce jednak poruszają się w innym świecie, w innych kategoriach. Osiągają prędkości obiektywnie wyższe, niedostępne tak małych zwierzętom jak chrząszcze czy pająki. I tutaj listę najszybszych otwiera paradoksalnie gepard.

Paradoksalnie, gdyż gepard jest kotem, a ewolucja wykształciła rodzinę drapieżników kotowatych jako zwierzęta przystosowane raczej do polowania z zasadzki, a nie po pościgu. Pościg jest typowy raczej dla psowatych, a jednak gepard stanowi tu wyjątek. To kot różniący się od innych pod wieloma względami. Mają niewciągane pazury, inną budowę ciała i anatomię niż pobratymcy.

Prędkość geparda - według niektórych źródeł - obliczana jest nawet na 115 km/h. Jest wręcz nadzwyczajna, do której żadne inne zwierzę lądowe nawet się nie zbliża. Jak to możliwe, że kot rozpędza się aż do takiej szybkości? Odpowiedź rzeczywiście tkwi w konstrukcji jego nóg. Jak wszystkie kotowate, gepardy mają wąskie biodra i ramiona. Jednocześnie jednak dysponują dłuższymi kośćmi promieniową i ramienną w porównaniu do innych kotowatych. Ponadto kości gepardów są smuklejsze niż kości innych ssaków. Wąskie, lekkie kości pozwalają zwierzęciu zachować efektywność energetyczną podczas ruchu. A to prowadzi do uzyskania szybkości.

Inną unikalną cechą szkieletu gepardów jest to, że przednie kończyny tych szybkich kotów różnią się pod względem anatomicznym od tylnych i to znacznie. To cecha unikalna, bowiem u większości kotów takich znacznych różnic między kończynami nie ma. Gepardy zyskały możliwość nie tyle używania siły przednich łap do chwytania i przytrzymywania zdobyczy, jak robią to lwy, jaguary, rysie czy choćby koty domowe, ale zahaczania zdobyczy. Gepard poświęcił siłę na rzecz szybkości, więc bazuje na ataku na ofiarę na dużej szybkości i wytrącaniu jej z równowagi zaczepieniem przednią łapą. Liczy on wtedy na to, że nawet nieduże dotknięcie spowoduje utratę równowagi przez rozpędzone zwierzę, na które poluje. A umożliwia to wyjątkowa u kotów ruchliwość pionowa jego kończyn przednich.

115 km/h to nadzwyczajny wynik, zwłaszcza że gepard rozpędza się od 0 do 100 km/h w zaledwie trzy sekundy. To często trzy sekundy decydujące o życiu i śmierci, także drapieżnika polującego na szybką zdobycz - gazele, antylopy. Gepard jest bowiem w stanie utrzymać wielką prędkość, ale bardzo krótko i na niewielkim odcinku. Gdy nie dopędzi wtedy zdobyczy albo ta zacznie lawirować i wymanewruje go, kot musi się zatrzymać. Inaczej się przegrzeje. Odzyskiwanie sił po takim biegu trwa bardzo długo, dlatego gepardy tracą tak wiele upolowanych zwierząt na rzecz lwów, lampartów, hien.

Obecne badania wskazują na to, że 115 km/h to jednak przesadzone szacunku i być może gepard porusza się szybko, ale jednak wolniej - może poniżej 100 km/h. To jednak nadal daje mu pierwsze miejsce wśród najlepszych sprinterów przed wieloma jego potencjalnymi ofiarami.

Największy problem sprawić potrafi szybkością gepardowi nie żadna z gazel, ale struś czerwonoskóry, który też może paść jego ofiarą. To nadzwyczajne, bowiem ptaki są stworzone do lotu. Opanowały jednak do perfekcji także sztukę poruszania się po lądzie. Afrykańskie strusie są w stanie rozpędzić się do ponad 80 km/h, co z trudem osiągają gazele. Najszybsza z nich gazelopka sawannowa biega właśnie w granicach 80 km/h. Niektóre źródła podają 97 km/h w wypadku gazelopki sawannowej, ale są to szacunki raczej przesadzone.

Szybkości w granicach 80 i ponad 80 km/h osiągają też inne afrykańskie gazele, a także azjatycka garna (antylopa indyjska), wreszcie gnu pręgowane i niektóre konie, ale całe to towarzystwo przebija żyjący w Ameryce Północnej widłoróg. To reliktowy gatunek szybkiego przeżuwacza jest pozostałością dawnej fauny plejstoceńskiej Ameryki. Wtedy na takie widłorogi polowały gepardy amerykańskie, żyjące także na tym kontynencie. Dzisiaj widłoróg to najszybsze zwierzę Ameryki Północnej, którego prędkość jest szacowana niekiedy nawet na ponad 90 km/h.

Gdy Jamajczyk Usain Bolt bił rekord świata w biegu na 100 metrów, osiągał prędkość 44,72 km/h.