Sekretna mowa pszczół. O czym rozmawiają ze sobą w ulu?

Badacze już od dawna wiedzieli, że jeśli pszczoła miodna znajdzie źródło pożywienia, po powrocie do ula przekazuje informacje pozostałym członkiniom roju. Jej komunikacja nie jest jednak wokalna - pszczoła nie wydaje z siebie dźwięków, które miałyby przekazać informację - lecz ruchowa. Mową pszczoły jest taniec.

W przypadku przekazywania informacji o lokalizacji źródła pożywienia, wyróżnia się trzy tańce: okrężny - jeśli pożywienie jest blisko ula; wywijany - jeśli pożywienie jest dalej niż 100m od ula oraz sierpowaty, kiedy pożywienie znajduje się w odległości mniejszej niż 100m ale nie jest tak blisko jak w przypadku tańca okrężnego. Podczas tańca przekazuje również informację o kierunku, w którym pozostałe pszczoły muszą się udać.

Ten fascynujący i złożony proces został już zaobserwowany i opisany w starożytności, a pierwsze próby rozkodowania znaczenia ruchów pszczół rozpoczęły się w pierwszej połowie 20 wieku.

Ale nawet po ponad stu latach badań nad tańcem pszczół wciąż istnieją otwarte pytania dotyczące tego zjawiska. Naukowcy z Uniwersytetu Kalifornijskiego w San Diego (UCSD) i Chińskiej Akademii Nauk (CAS) zbadali jedno z nich. W ramach badania opublikowanego w czasopiśmie Science zbadali rolę społecznego uczenia się w odniesieniu do tańca. Okazało się, że młode pszczoły uczą się prawidłowo tańczyć od doświadczonych pracownic - bez tych lekcji błędy są nieuniknione.

Społeczne uczenie się następuje wtedy, gdy jeden osobnik uczy się od drugiego poprzez interakcję z nim bądź obserwację. Owady o zaawansowanym poziomie organizacji społecznej znane są z tego, że korzystają z uczenia się społecznego. Taniec jest tego przykładem: kiedy pszczoła wykonuje swój taniec, przekazuje swoją wiedzę na temat lokalizacji i jakości źródła pożywienia innym pracownikom. Jednak zanik pszczoła miodna zatańczy po raz pierwszy, najpierw podąża za doświadczonymi tancerkami. Nie jest to umiejętność wrodzona. 

By to udowodnić naukowcy założyli kilka kolonii pszczół. W niektórych młode pszczoły nigdy nie miały okazji obserwować innych tancerek. W koloniach kontrolnych pszczoły nauczyły się - tak jak w prawdziwym życiu - prawidłowych ruchów od starszych zwierząt. Po 20 dniach zespół obserwował tańce różnych narodów i znalazł wyraźne różnice.

Pszczoły, które nie mogły wzorować się na bardziej doświadczonych tancerkach, wytwarzały znacznie bardziej nieuporządkowane tańce. Nie były również w stanie poprawnie kodować odległości.

Okazało się, że tak jak w przypadku ludzi, istnieje krytyczny wiek, do którego pszczoły muszą nauczyć się komunikować. Nawet jeśli pszczoły, które w "dzieciństwie" nie miały możliwości obserwacji tańca, mają później możliwość podglądania innych tancerek, to i tak w ich tańcu są błędy, których nigdy potem nie są w stanie naprawić. Jeśli młode pszczoły nie zdołają zinternalizować języka swojej kolonii poprzez społeczne uczenie się w określonym oknie czasowym, rozwijają własny dialekt, co znajduje odzwierciedlenie przede wszystkim w kodowaniu odległości.

Pszczoły są bardzo inteligentnymi zwierzętami. Niestety ich kultura jest zagrożona. Wiele badań wykazało ogromne szkody, jakie powodują pestycydy w ich funkcjonowaniu. Okazało się, że między innymi wpływają na zdolność pszczół miodnych do uczenia się komunikowania - a nawet mogą zmienić sposób, w jaki język tańca jest przekazywany następnemu pokoleniu.

Źródło: National Geographic